HÔN NHÂN : QUÀ HAY GÁNH NẶNG

HÔN NHÂN : QUÀ HAY GÁNH NẶNG

Hôn nhân, một khái niệm vừa thiêng liêng vừa gần gũi, từ lâu đã trở thành tâm điểm của những cuộc tranh luận bất tận về ý nghĩa và giá trị của nó trong cuộc sống con người. Có người xem hôn nhân như một món quà quý giá, một hành trình tuyệt vời dẫn lối đến hạnh phúc trọn vẹn, nhưng cũng có người nhìn nó như một gánh nặng không thể chịu nổi, chỉ muốn trút bỏ để tìm lại sự tự do. Hai luồng quan điểm trái ngược này, một bên lạc quan và tích cực, một bên bi quan và tiêu cực, đã tạo nên những góc nhìn đa chiều về hôn nhân, khiến người ta không khỏi tự hỏi: Hôn nhân rốt cuộc là quà tặng hay gánh nặng?

Những người mang tâm thế bi quan thường ví hôn nhân như một chiếc gông đeo cổ, một món nợ đời không dễ trả. Trong kho tàng tục ngữ Việt Nam, người ta vẫn truyền tai nhau những câu nói đầy cay đắng như “Nhất vợ nhì nợ” hay “Gái có chồng như gông đeo cổ”. Với họ, hôn nhân không chỉ là sự ràng buộc mà còn là một chuỗi những trách nhiệm nặng nề, những mâu thuẫn không hồi kết, và đôi khi là sự mất đi chính bản thân mình. Họ cảm thấy hôn nhân giống như một cái lồng giam, nơi những con chim bên ngoài khao khát bay vào, còn những con chim bên trong chỉ mong mỏi thoát ra, như triết gia Montaigne từng ví von. Sự thất vọng, vỡ mộng và cảm giác bị đè nén khiến họ nhìn hôn nhân như một hành trình đầy đau khổ, nơi những giấc mơ ban đầu dần tan biến, để lại chỉ còn những thực tế phũ phàng.

Ngược lại, những người lạc quan lại ca ngợi hôn nhân như một món quà vô giá mà cuộc đời ban tặng. Với họ, hôn nhân không chỉ là sự kết hợp giữa hai con người mà còn là biểu tượng của tình yêu, sự chia sẻ và đồng hành. Như triết gia Leibnitz từng nói, “Người ta chỉ có thể tìm thấy hạnh phúc của chính mình trong hạnh phúc của người yêu”. Họ tin rằng hôn nhân là nơi hai tâm hồn hòa quyện, cùng nhau xây dựng một cuộc sống đầy ý nghĩa. Một ngạn ngữ phương Tây khác cũng nhấn mạnh: “Cuộc đời của người đàn bà chính là người đàn ông”, như thể muốn khẳng định rằng sự gắn bó trong hôn nhân là cội nguồn của niềm vui và sự trọn vẹn. Những người này không chỉ nhìn thấy vẻ đẹp của hôn nhân mà còn cảm nhận được ý nghĩa sâu xa của nó, như một hành trình thiêng liêng mà qua đó, con người khám phá được chính mình và hoàn thiện bản thân.

Vậy, điều gì khiến hôn nhân có thể trở thành quà tặng ở nơi này, nhưng lại là gánh nặng ở nơi kia? Câu trả lời nằm ở cách mỗi người cảm nhận, tiếp cận và sống trong hôn nhân. Hôn nhân, tự bản chất, mang trong mình một vẻ đẹp cao cả, không phụ thuộc vào những định kiến hay ngôn từ mà con người gán cho nó. Theo quan điểm Kitô giáo, hôn nhân được Thiên Chúa thiết lập như một phần trong kế hoạch sáng tạo và cứu rỗi của Ngài. Ngay từ buổi đầu, Thiên Chúa đã phán: “Con người ở một mình thì không tốt. Ta sẽ làm cho nó một trợ tá tương xứng với nó” (Sáng Thế 2,18). Người đàn ông và người đàn bà được tạo dựng để kết hợp với nhau, trở thành một, như lời Kinh Thánh khẳng định: “Cả hai thành một xương một thịt” (Sáng Thế 2,24). Hôn nhân, vì thế, không chỉ là sự gắn bó giữa hai con người mà còn là sự tham dự vào kế hoạch kỳ diệu của Thiên Chúa, nơi tình yêu giữa đôi bạn trở thành hình ảnh sống động của tình yêu giữa Đức Kitô và Hội thánh.

Hôn nhân, trong ý nghĩa sâu xa nhất, là một ơn gọi. Đó là lời mời gọi của Thiên Chúa để con người bước vào một hành trình yêu thương và hiệp thông, như chính Thiên Chúa là Tình Yêu và sống trong mầu nhiệm hiệp thông giữa các Ngôi Vị. Khi tạo dựng con người có nam và nữ, Thiên Chúa đã ghi khắc vào nhân tính của họ khả năng yêu thương, khả năng trao hiến và nhận lãnh tình yêu. Hôn nhân, vì thế, không chỉ là một hợp đồng xã hội hay một sự sắp đặt ngẫu nhiên, mà là một bí tích, một dấu chỉ thánh thiêng mang lại ân sủng và thúc đẩy đôi bạn chu toàn sứ mệnh của mình. Họ được mời gọi sống trọn vẹn cho nhau, bổ sung cho nhau, và cùng nhau xây dựng một mái ấm nơi tình yêu được nuôi dưỡng và lan tỏa.

Bên cạnh đó, hôn nhân còn là một sứ mệnh. Thiên Chúa ban cho con người một trái tim để yêu, một giới tính để hấp dẫn và thu hút lẫn nhau, và một định mệnh để sống-với-nhau. Khi chấp nhận những ân huệ này, đôi bạn cũng nhận lấy trách nhiệm thi hành sứ mệnh của hôn ước. Họ cam kết trở nên một, không chỉ trong thể xác mà còn trong tâm hồn, ý chí và hành động. Sự hiệp thông giữa vợ chồng được nuôi dưỡng bởi những nỗ lực không ngừng để chia sẻ trọn vẹn bản thân, từ những niềm vui nhỏ bé đến những thử thách lớn lao. Họ cùng nhau hướng đến mục tiêu cao cả là cộng tác với Thiên Chúa trong việc sinh sản và giáo dục con cái, bởi con cái không chỉ là hoa quả của tình yêu mà còn là ân huệ cao quý góp phần làm nên hạnh phúc của gia đình. Như một tài liệu giáo lý đã viết, “Mục tiêu nền tảng của hôn nhân và gia đình là phục vụ cho sự sống và hạnh phúc”. Qua đó, hôn nhân trở thành một hành trình đầy ý nghĩa, nơi đôi bạn không chỉ sống cho nhau mà còn sống cho những giá trị cao cả hơn.

Tình yêu là nền tảng không thể thiếu của hôn nhân. Không có tình yêu, hôn nhân chỉ là một vỏ bọc trống rỗng, một sự ràng buộc vô nghĩa. Chính Thiên Chúa, Đấng là Tình Yêu, đã ban tặng cho con người khả năng yêu thương như Ngài. Trong hôn nhân, tình yêu không chỉ là cảm xúc thoáng qua mà là sự dấn thân trọn đời, bao gồm cả sự hy sinh, tha thứ và trung tín. Đôi bạn được mời gọi thể hiện tình yêu ấy qua mọi khía cạnh của đời sống, từ những cử chỉ nhỏ nhặt hàng ngày đến những quyết định lớn lao. Hôn nhân, trong ý nghĩa Kitô giáo, còn là một bí tích diễn tả mầu nhiệm tình yêu giữa Đức Kitô và Hội thánh. Như Thánh Phaolô đã nhấn mạnh, sự gắn bó giữa vợ chồng là hình ảnh của sự hiệp nhất thiêng liêng, nơi người chồng yêu vợ như chính mình và người vợ kính trọng chồng (Êphêsô 5,31-32). Tình yêu này, khi được sống trọn vẹn, biến hôn nhân thành một món quà quý giá, một nguồn mạch của niềm vui và sự bình an.

Tuy nhiên, không phải lúc nào hôn nhân cũng được nhìn nhận như một món quà. Khi tình yêu phai nhạt, khi sự thấu hiểu không còn, hôn nhân dễ dàng trở thành một gánh nặng không thể chịu nổi. Người Việt Nam xưa kia từng nói rằng lập gia đình là đi “gánh vác”, ám chỉ những trọng trách nặng nề mà đôi bạn phải mang suốt đời. Đôi khi, chính người bạn đời lại trở thành gánh nặng lớn nhất của nhau, như tục ngữ “Nhất vợ nhì nợ” hay “Chồng con là cái nợ nần” đã diễn tả. Khi mâu thuẫn chồng chất, khi sự kiên nhẫn cạn kiệt, người ta bắt đầu cảm thấy hôn nhân như một cái lồng giam, nơi họ bị mắc kẹt trong những trách nhiệm và kỳ vọng không thể đáp ứng.

Một trong những nguyên nhân khiến hôn nhân trở thành gánh nặng là sự thiếu vắng tình yêu chân chính. Tình yêu là nền tảng của hôn nhân, nhưng không phải mọi cuộc hôn nhân đều được xây dựng trên tình yêu. Có những cuộc hôn nhân bắt nguồn từ động cơ sai lầm: vì tiền bạc, sắc dục, danh vọng, hay thậm chí vì sự ép buộc và thiếu hiểu biết. Như Oscar Wilde từng châm biếm, “Đàn ông lấy vợ vì mệt mỏi, đàn bà lấy chồng vì tò mò: cả hai đều thất vọng”. Khi hôn nhân không có tình yêu, đôi bạn dễ dàng trở thành gánh nặng của nhau, bởi họ không tìm thấy sự kết nối sâu sắc hay ý nghĩa trong mối quan hệ. Một cuộc hôn nhân thiếu tình yêu giống như một ngôi nhà không có nền móng, dễ dàng lung lay trước những cơn bão của cuộc đời.

Hôn nhân cũng có thể trở thành gánh nặng khi đôi bạn bước vào nó với những kỳ vọng không thực tế. Nhiều người, đặc biệt là những người trẻ, thường mơ mộng về một cuộc hôn nhân hoàn hảo, nơi chỉ có niềm vui và sự lãng mạn. Họ tưởng tượng về “một túp lều tranh với hai trái tim vàng”, nhưng thực tế lại phũ phàng hơn nhiều. Hôn nhân không phải là một bức tranh tĩnh lặng mà là một hành trình đầy thách thức, đòi hỏi sự nỗ lực, hy sinh và thấu hiểu từ cả hai phía. Như Antoine de Saint-Exupéry từng nói, yêu nhau không phải là ngồi nhìn nhau, mà là cùng nhau hướng về một lý tưởng chung. Khi thực tế không như mơ, nhiều người cảm thấy vỡ mộng, thất vọng, và bắt đầu nhìn hôn nhân như một gánh nặng không thể mang vác.

Sự thiếu chung thủy là một nguyên nhân lớn khác khiến hôn nhân trở thành gánh nặng. Trong bí tích hôn phối, đôi bạn cam kết trung tín với nhau “lúc thịnh vượng cũng như lúc gian nan, lúc bệnh hoạn cũng như lúc mạnh khỏe”. Tuy nhiên, không phải ai cũng giữ được lời hứa ấy. Sau thời gian chung sống, khi những khó khăn và thử thách xuất hiện, sự chán nản và cám dỗ có thể khiến một trong hai người, hoặc cả hai, đi lệch khỏi con đường chung thủy. Sự xuất hiện của người thứ ba, những phút giây “ngoài vợ ngoài chồng”, hay tâm lý “chán cơm thèm phở” có thể phá hủy niềm tin và sự gắn kết giữa đôi bạn. Một cuộc hôn nhân không chung thủy không chỉ là gánh nặng mà còn là tiền đề cho sự tan vỡ, để lại những vết thương khó lành trong tâm hồn.

Hôn nhân, vì thế, là một thực tại vừa mang vẻ đẹp của một món quà, vừa chứa đựng những thách thức của một gánh nặng. Nó có thể là nguồn mạch của hạnh phúc và sự trọn vẹn, nhưng cũng có thể là một hành trình đầy đau khổ nếu thiếu đi tình yêu, sự thấu hiểu và chung thủy. Để hôn nhân thực sự trở thành một quà tặng, đôi bạn cần không ngừng vun đắp tình yêu, học cách tha thứ và chấp nhận những bất toàn của nhau. Như một danh nhân từng nói, “Con người không ai toàn mỹ. Biết phục thiện và tha thứ cho nhau thì gia đình ngày càng đầm ấm”. Hôn nhân, cuối cùng, là một công trình mà đôi bạn phải cùng nhau xây dựng suốt đời, với trái tim rộng mở và niềm tin vào tình yêu vĩnh cửu.

Lm. Anmai, CSsR