Viết thêm xíu về tên họ của Đức Ông Trần Thượng Xuyên

Viết thêm xíu về tên họ của Đức Ông Trần Thượng Xuyên

Theo Brian:

1. Tên chính (tên trong gia phả, tên cần viết trong lịch sử, given name) của Đức Ông không phải là Trần Thượng Xuyên. Theo bài vị Đức Ông tại chùa Thanh Lương, Thượng Xuyên (上川) là tên tự (courtesy name, 字) của ông. Việc dùng tên tự để viết về ông là không đúng. Việc này cũng tựa Nguyễn Đình Chiểu tự Mạnh Trạch nhưng khi viết về sử, về tên ông, ta viết Nguyễn Đình Chiểu chứ không viết Nguyễn Mạnh Trạch. Hoặc Trịnh Hoài Đức tự Chỉ Sơn, ta viết Trịnh Hoài Đức, chứ không viết Trịnh Chỉ Sơn. Hoặc xa hơn, bên Tàu, có Chu Du tự Công Cẩn, Gia Cát Lượng tự Khổng Minh, mà ta viết Chu Công Cẩn chỉ khi nào muốn nói về nét tài hoa văn võ song toàn của ông, viết để trọng chứ còn viết về lịch sử, về thân thế của ông thì không thể toàn viết là Chu Công Cẩn mà cần viết là Chu Du tự Công Cẩn rồi dùng luôn tên Chu Du trong bài viết. Không hiểu tại sao xưa nay, sử Việt khi viết về thân thế Đức Ông, lại chỉ dùng độc một tên tự là Trần Thượng Xuyên như là tên chính của ông vậy?

2. Tên tự Thắng Tài (勝才) của Đức Ông mà người đời biết (ví dụ trong bài viết về Đức Ông trong Wikipedia chẳng hạn) hoàn toàn không phải là tên tự của Đức Ông. Thắng Tài là tước hầu mà Đức Ông được sắc phong hoặc có thể đã được ban cho khi tại thế. Mỹ tước Thắng Tài Hầu (勝才侯) này được khắc trong bài vị thờ Đức Ông và Đức Ông Nguyễn Hữu Cảnh tại đình Minh Hương Gia Thạnh. Theo Brian biết, Mỹ tước thường lấy tên chính (tên trong gia phả, given name) + mỹ tự vua ban cho ví dụ Lễ Thành Hầu do Đức Ông Nguyễn Hữu Cảnh còn có tên chính là Lễ, hoặc Trịnh Hoài Đức là An Toàn Hầu do ông còn có tên chính là An. Vì vậy, nếu đúng Đức Ông Trần Thượng Xuyên được phong là Thắng Tài Hầu thì tên chính (given name) của Đức Ông là Thắng (勝).

3. Nếu ta đã biết họ của Đức Ông là Trần (陳) và tên chính của Đức Ông là Thắng (勝). Vậy tên lót (middle name) của Đức Ông là gì? Việc này lại liên quan đến văn hóa của người Tàu trong việc đặt tên. Như Brian đã chia sẻ kỳ trước, tên lót của một người Tàu được lấy từ phả hệ thi hay Tự Bối (字辈) đã dành sẵn cho mỗi đời (tựa như vua Minh Mạng sau này đặt Đế Thi cho dòng họ vua Nguyễn vậy) [xem thêm về một ví dụ phả hệ thi tên lót người Tàu (1)]

Tên lót không thể thay đổi hoặc đời này thích thì lấy tên này, đời sau thích thì lấy tên kia. Cần theo đúng chữ trong phả hệ thi để sau này bà con nhận mặt nhau mà biết ai lớn ai nhỏ trong dòng họ. Vì vậy, theo trên bài viết của Nguyễn Văn Lợi trên blog của Quốc (2) thì dòng họ Đức Ông đặt tên cho con với chữ lót theo thứ tự được xoay vần theo quy định như sau: Nguyên, Tấn, Đại, Thụ, Ngọc, Minh. Và Tấn là tên lót của đời Đức Ông. Đại là tên lót của đời con Đức Ông. Thụ là tên lót của đời cháu Đức Ông. Hễ hết Minh rồi thì quay lại là Nguyên. Chính vì vậy, dòng dõi của Đức Ông sau này là Trần Xì Nằng (Xì là tiếng Quảng Đông, dịch ra tiếng Việt là Thụ), tên lót chữ Thụ, là cháu 7 đời của Đức Ông. Mình có thể dễ dàng đếm đúng 7 đời khi coi tên lót từ thời cháu đời 1 Đức Ông đến ông Trần Xì Nằng là cháu đời 7 (Thụ, Ngọc, Minh, Nguyên, Tấn, Đại, Thụ).

4. Vậy nếu theo những điều tìm hiểu trên, họ tên, thân thế của Đức Ông cần được viết lại là Đức Ông tên Trần Tấn Thắng (陳縉勝) tự Thượng Xuyên (上川) tước Thắng Tài Hầu (勝才侯), được sắc phong thần là Phụ quốc Đô đốc Tướng quân Thắng Tài hầu gia phong Uy Địch Chiêu Dũng Hiển linh Thượng Đẳng Thần (輔國都督將軍勝才侯加封威敵昭勇顕靈上等神)

Và ngoài tên họ của Đức Ông ra, sử ta còn chép các việc sau mà theo Brian là không đúng về tên họ của người trong gia đình Đức Ông:

1. Tên em trai Đức Ông được viết là Trần Quốc Đỉnh (3) là không đúng vì Quốc Đỉnh là tên tự theo bài vị trong chùa Thanh Lương

Nếu ai đó biết tên chính của em trai Đức Ông, thì vì người em trai này cùng cha khác mẹ với Đức Ông, tên chính đó chắc chắn cần là Trần Tấn x chứ không thể là Trần Đại x, Trần Quốc x, Trần An x, v.v vì cùng một thế hệ thì cần chung một chữ lót với Đức Ông là Tấn

2. Tên cháu trai Đức Ông được viết là Trần Đại Lực là không đúng vì tên lót đời cháu là Thụ. Vì vậy, tên cháu Đức Ông là Trần Thụ Lực chứ không thể là Trần Đại Lực giống tên lót của cha mình là Trần Đại Định

3. Việc con cháu của Đức Ông ngày nay lấy tên Trần Thượng x ví dụ Giáo sư Trần Thượng Thủ hoặc Giáo sư Trần Thượng Tuấn, có lẽ do con cháu tự hào về Đức Ông nên dùng luôn làm họ + tên lót của mình. Việc này nếu đúng thì con cháu đã phá vỡ truyền thống phả hệ thi, nên sau này mà cần tìm bà con nhận mặt dòng họ, phải tra từ đời nảo đời nao để biết họ hàng thân thuộc mấy đời ra sao, chứ không còn dễ như khi nhìn tên lót Trần Xì Nằng, tra phả hệ thi của dòng họ, thì biết liền mình và người ta cách hoặc gần nhau bao xa để mà gọi

4. Ngoài tên lót từ phả hệ thi ra, dòng họ người Tàu còn đặt tên (given name) cho con theo bộ nữa. Ví dụ, dòng họ (hoặc gia đình) sẽ định là nếu có con, đều đặt hết các tên con theo bộ Nhân, bộ Cẩm, bộ Thủy, bộ Diệp, bộ Ngọc, v.v. rồi từ các bộ đó mà lấy chữ đặt cho con mình. Dòng họ cần suy nghĩ lấy bộ nào để gởi gấm hoài bão vào con cháu, thường là để con cháu tiếp nối Đức của cha ông, để gia phong được gìn giữ, để sống đúng đạo Ông Bà mình. Ngày nay, người Tàu (tại Việt Nam lẫn hải ngoại) đều còn giữ việc đặt tên lót của con theo phả hệ thi, nhưng việc đặt tên con theo bộ thì đã mất đi vì người biết chữ và gởi gấm bao nhiêu hoài bão vào trong bộ ấy, theo mình, chỉ còn đếm được trên đầu ngón tay.

Tên là người, người là tên, nên mình nghĩ Đức Ông công lớn với miền Nam mình đến vậy, việc hiểu thật rõ tên họ của Đức Ông là một điều cần thiết. Có thể mình sai và nếu được, mình muốn được ai đó đọc status, thấy chỗ sai và chỉ ra từ từ, để cùng học hỏi. Mình có hơi nghiêng về tâm linh, nên nghĩ khi cầu hay thắp nhang cho Đức Ông mà mình kêu tên Đức Ông ra không đúng, chỉ sợ Đức Ông buồn rồi quở. Nên viết ra đây để cùng học hỏi vậy.

Enjoy

Brian

Ghi chú :

(1): [ https://locpt.cop.com.vn/lich-su-tham-khao/nha-nghien-cuu-doc-lap/brian-wu/th-thh-zi-bei-generation-poem-brian-wu ]

(2): [ https://locpt.cop.com.vn/lich-su-tham-khao/nha-nghien-cuu-doc-lap/le-ngoc-quoc/duc-ong-tran-thuong-xuyen-va-nhung-truyen-tung-linh-ung. ]

(3): [ https://locpt.cop.com.vn/lich-su-tham-khao/nha-nghien-cuu-doc-lap/le-ngoc-quoc/gia-toc-va-hau-due-duc-ong-tran-thuong-xuyen ]