LocPT_Wiki
.Quê hương & đất nước. Tạp pín lù2.Tôn Giáo3.Công Nghệ Thông TIn 4.Nghiên cứu quốc tế5.Về chúng tôi
  • HomePage
    • 1.Nhà nghiên cứu độc lập về văn hóa,lịch sử
      • Cộng Đồng Chăm Việt Nam
        • Viết Về Tôn Giáo Bà Ni
          • Phần 2: Viết Về Tôn Giáo Bà Ni
        • TÔN GIÁO BÀ NI có tín ngưỡng riêng, thờ đa thần, thờ tổ tiên, tin vào sự luân hồi, quy luật âm dương
        • ĐẠO BÀNI DƯỚI GÓC NHÌN KHOA HỌC HỆ THỐNG
      • Minh Nhân
        • Vén màn sự thật sau hành trình theo dấu Hoàng hậu Nam Phương và Vua Bảo Đại | Minh Nhân
        • Tiết lộ cuộc gặp gỡ định mệnh giữa Vua Bảo Đại và Hoàng hậu Nam Phương | Minh Nhân
          • P01-Tiết lộ cuộc gặp gỡ định mệnh giữa Vua Bảo Đại và Hoàng hậu Nam Phương | Minh Nhân
          • P02-Đám cưới của Vua Bảo Đại và hoàng hậu Nam Phương được định vào ngày 20/3/1934.
          • P03-Bí ẩn về ngày sinh của Hoàng hậu Nam Phương
          • P04-Cuộc đời 5 người con của Hoàng hậu Nam Phương và cách dạy "sống khiêm tốn" | Minh Nhân
      • Nguyễn Thị Thanh Thúy
        • Nhiều giả thiết mới về cuộc đời Nam Phương hoàng hậu
        • Hoàng hậu Nam Phương & các con, sự nghiệp (tóm tắt)
        • Theo dấu Hoàng hậu Nam Phương và Gia đình Huyện Sĩ.
      • Trịnh Anh Khôi
        • Loạt bài Phượng Trong Tôi - Trịnh Anh Khôi
          • Bài 13: Trong Đầu Có Chữ!
          • Bài 14: Trả Lại Em Yêu
          • Bài 15: Nỗi Lòng Cư Xá (1)
        • Cô Ba Trà tức Trần Ngọc Trà, huê khôi số một ở Sài Gòn, khoảng 1920 -1935.
        • Loạt bài Theo Dòng Lịch Sử - Trịnh Anh Khôi
          • Loạt bài Theo Dòng Lịch Sử
          • Bài 3: Miếng Bánh Tầu
          • Bài 4: Nốt Lặng Trong Đời Vua Bảo Đại
          • Bài 6: Hoa Vivace Trên Trang Sách
          • Bài 7: Một Nữ Tiến Sĩ Bí Ần & Thầm Lặng
          • Bài 8: Hơn 53 Năm Vẫn Đau Đáu!
          • Bài 9: Con Đường Không Ngắn
          • Bài 10: Gần 104 Năm, Quận 3 Sài Gòn
          • Bài 11: Vụ Xử Bắn Tạ Vinh
          • Bài 12: Tượng Hai Bà Trưng & Trần Hưng Đạo
          • Bài 13: Quả Trứng Biết Nói Quá Nhiều!
          • Bài 14: Khách Trú
          • Bài 15: Từ Richaud Đến Phan Đình Phùng
          • Bài 16: Thăng Trầm Magasin Courtinat (1)
          • Bài 17: Bạn Biết Gì Về “Xẹc” Tây?
          • Bài 32: “Tuồng Tích” Xích-Lô
          • Bài 33: Radio Saigon & Cuộc Ra Đi Của Đài Pháp-Á
          • Bài 35: Sao Gọi Là Nhà Thờ Cha Tam?
      • Viết về nhà thờ Tân Triều, Vĩnh Cửu, Đồng Nai
        • Từ du đãng Cầu Muối trở thành bậc Hiển thánh : Trần văn Hạnh.
        • Phạm Hoài Nhân - Nhà thờ Tân Triều
        • Lm. Giuse Vũ Đức Hiệp
          • Nhà Thờ Tân Triều, Vĩnh Cửu, Đồng Nai
            • P.1 - Nhà Thờ Tân Triều (Quê hương của Thánh Tử đạo Phaolô Trần Văn Hạnh)
            • P.2- Nhà Thờ Tân Triều (Quê hương của Thánh Tử đạo Phaolô Trần Văn Hạnh)
      • Nguyễn Văn Phúc
        • Hành trình thứ nhất - hướng về Trung Kỳ | Nguyễn Văn Phúc
        • Hành trình thứ nhì - từ Gia Ray đến Võ Đắc | Nguyễn Văn Phúc
        • Du lịch ở tỉnh Biên Hòa xưa
      • Nguyễn Xuân Diện
        • CÁ KHO LÀNG SO | Bài và ảnh: Vương Toàn
        • TẢO MỘ THÁNG CHẠP - Tạp văn của Nguyễn Xuân Diện
        • TẾT ÔNG TÁO - TRUYỀN THUYẾT VÀ NGHI LỄ : Truyền thuyết về Táo Quân
        • CÂY NÊU NGÀY TẾT | Bài của Cao Huy Hóa
        • Nhà văn Trần Nhương lên tiếng: BUỒN LÒNG CHỮ VIỆT HỒN TẦU
        • CÙNG SUY NGHĨ ĐỂ BỎ DẦN HỦ TỤC VÀ HƯỚNG VỀ CỘI NGUỒN VĂN HOÁ VIỆT
        • CÁC BÀI CÚNG DỊP TẾT GIÁP THÌN (2024)
      • Tôn Thất Thọ
        • Đâu là sự thật lịch sử ? về : “Bí ẩn chưa biết về dấu tích mộ tập thể dựng tóc gáy ở Biên Hòa”
      • Winston Phan Đào Nguyên
        • Ai là thủ phạm đã đốt chết mấy trăm giáo dân Thiên Chúa Giáo ở Biên Hòa và Bà Rịa vào năm 1861-1862
      • Phan Tấn Lộc
        • Chùa Bửu Phong, gần núi Bửu Long, Biên Hòa
          • Tâm sự cùng với thầy Quảng Trang, chùa Bửu Phong
        • Du lịch 4 phương
          • Cảm ơn các bạn đã cho phép Lộc đẹp trai làm hướng dẫn viên du lịch (Local Guide) 29.12.24
          • Khám Phá Thành Cổ Biên Hòa - Di Sản Lịch Sử 200 Năm
          • Travel : Sài Gòn <---> Hà Nội <---> Nam Định. Cuối tháng 11 & đầu tháng 12/2024
        • Cúng đình hàng năm tại Biên Hòa
          • Đình Trương Công Định (còn gọi là Trương Định)
          • Đình Bình Trước & Nhà hội Bình Trước - từ công sở đến di tích
          • Đình Tân Lân (Tân Lân thành phố miếu)
        • Travel Biên Hòa - Tháng 12.2024
        • Thành Biên Hòa
        • Tân Mai - vùng đất Long Lân Quy Phụng
        • Các tên địa danh cũ của phần lãnh thổ. Nay thuộc tỉnh Đồng Nai
      • Cù Mai Công
        • CƯ DÂN VÙNG ÔNG TẠ
          • LIỆU CÓ “MÈO KHEN MÈO DÀI ĐUÔI” VÙNG ÔNG TẠ?
          • CƯ DÂN VÙNG ÔNG TẠ KHÔNG CHỈ LÀ BÀ CON BẮC 54
      • Nguyễn Thanh Lợi
        • VỀ SỰ KIỆN NGUYỄN ÁNH ĐẾN CÔN ĐẢO NĂM 1783
        • Nhà vuông ở Nam Bộ
      • Chuyện xưa xứ Quảng
        • Cố Việt Bình Hương Xử Sĩ Mạc Công Mộ”..” - NGÔI MỘ CỔ CỦA MỘT KẺ SĨ Ở ẨN
        • Nhà thờ Tiền hiền làng An Sơn (tổ 3, thôn Bắc An Sơn, xã Quế Thọ, huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam)
        • “Điêu khắc gia Phạm Văn Hạng - một người con của Đà Nẵng
        • khảo cứu vùng Bà Nà – Núi Chúa
        • mộ của ông Lê Đình Lý, người thì bảo đó là mộ của ông Ông Ích Khiêm ??!!
        • Chí sĩ Lê Bá Trinh (1875 - 1934)
        • Ông Ích Khiêm
        • ông Ông Ích Đường
      • Lê Nguyễn
        • NGƯỜI SÀI GÒN BIẾT SỬ DỤNG TEM THƯ TỪ BAO GIỜ?
        • TỔ CHỨC THÀNH PHỐ SÀI GÒN THỜI PHÁP THUỘC
          • KỲ I -TỔ CHỨC THÀNH PHỐ SÀI GÒN THỜI PHÁP THUỘC
          • KỲ II -TỔ CHỨC THÀNH PHỐ SÀI GÒN THỜI PHÁP THUỘC
        • KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • P.01-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • P.02-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • P.03-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • P.04-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • P.05-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • P.06-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • P.07-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • Page 1
          • P.09-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • P.10-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
          • P.11-KỂ LẠI CHUYỆN XƯA | MỘT VÀI HỒI ỨC VỀ KHU DINH ĐIỀN CÁI SẮN
        • JEAN KOFFLER, NGƯỜI Y SĨ PHƯƠNG TÂY ĐẦU TIÊN Ở PHỦ CHÚA NGUYỄN
        • VỀ CHUYỆN THÀNH LẬP THÀNH PHỐ SÀI GÒN
        • SÀI GÒN ƠI!
        • NHÀ NGUYỄN - NHÀ TÂY SƠN | TẬP 1: VÌ SAO NGUYỄN ÁNH TRẢ THÙ TÀN KHỐC NHÀ TÂY SƠN?
        • Jean Koffler, người y sĩ phương Tây đầu tiên ở phủ Chúa Nguyễn
        • Có một Phú Nhuận trong thời thơ ấu của tôi/Lê Nguyễn
          • 1.CÓ MỘT PHÚ NHUẬN TRONG THỜI THƠ ẤU CỦA TÔI (kỳ I)
        • VỀ CHUYỆN NGUYỄN ÁNH –GIA LONG “TRẢ THÙ TÀN BẠO” NHÀ TÂY SƠN
        • Côn Đảo
          • Chuyện Côn đảo ÔNG QUẢN LÝ HỢP TÁC XÃ TIÊU THỤ VÀ NHỮNG “THÂN CHỦ” QUEN THUỘC CỦA QUỸ KÝ THÁC CAN NH
          • KÝ ỨC VỤN VỀ CHUYỆN TÙ CÔN ĐẢO NHỮNG NĂM 1970-1972
          • QUỸ KÝ THÁC CAN NHÂN VÀ CHÚT TÌNH THẦY TRÒ Ở CÔN ĐẢO
          • CÂU CHUYỆN CẢM ĐỘNG VỀ MỘT TẤM BIA THỜ
          • Những chuyện chỉ có ở Côn Đảo
            • 1.NHỮNG CHUYỆN CHỈ CÓ Ở CÔN ĐẢO
            • 2.NHỮNG CHUYỆN CHỈ CÓ Ở CÔN ĐẢO
            • 3.Bài cuối về Côn Đảo CHUYỆN CHUỒNG CỌP CÔN SƠN
          • Chút hồi ức VỀ NHỮNG NGƯỜI TÙ CÔN ĐẢO CÓ THỂ BẠN CŨNG BIẾT
          • VÀI Ý KIẾN NHỎ VỀ CHUYỆN CHÚA NGUYỄN ÁNH CÓ RA ĐẾN CÔN ĐẢO KHÔNG
          • SỰ THẬT VỀ CHUYỆN “CÂY CẢI” VÀ “RAU RĂM” Ở CÔN ĐẢO
          • Xung quanh những nghi vấn chúa Nguyễn Ánh đã từng ra Côn Đảo
          • MỘT VÀI SỬ LIỆU VỀ CÔN ĐẢO
        • TÔN THỌ TƯỜNG, DANH SĨ ĐẤT GIA ĐỊNH THẾ KỶ XIX
        • HÌNH LUẬT VIỆT NAM QUA CÁC CHẶNG ĐƯỜNG LỊCH SỬ
          • Phần 1 - HÌNH LUẬT VIỆT NAM TRƯỚC THỜI NGUYỄN
          • Phần 2 - HÌNH PHÁP VIỆT NAM DƯỚI TRIỀU NGUYỄN
        • VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN DÂN SINH DƯỚI TRIỀU NGUYỄN
        • Chút suy nghĩ về chuyện “Cõng rắn cắn gà nhà” của Nguyễn Ánh – Gia Long
      • Cá Vàng(Cao Văn Nghiệp)
        • Có phải từ nguyên của "Má Chín" là “孖展” (MA TRIỂN) ?
        • ĐÔI ĐIỀU VỀ TỪ XẼO 沼
        • NGUỒN GỐC ĐỊA DANH “TRÀ VINH” LÀ GÌ?
      • Nguyễn Đình Đầu
        • Người Việt Tới Buôn Bán Và Định Cư Rải Rác Trong Đồng Bằng Sông Mê Kông Và Sông Mê Nam Chao Phraya
      • Phạm Hoài Nhân
      • Phan Đình Dũng
        • Tên gọi Bình Trước (ở Biên Hòa, Đồng Nai)
      • Huỳnh Duy Lộc
        • Victor Debay người phát hiện vẻ đẹp Bà Nà | Huỳnh Duy Lộc
        • Một thoáng Nha Trang | Huỳnh Duy Lộc
        • Khánh Ly / Ca sĩ Khánh Ly
          • Khánh Ly và “Ai lên xứ hoa đào”
          • Cuộc gặp gỡ ở Đà Lạt | Anh đi Đà Lạt và lần đầu tiên gặp Khánh Ly đang hát ở hộp đêm Tulipe Rouge
          • Khánh Ly và “Lời ru cho Đà Nẵng”
          • Khánh Ly và “Tình yêu như bóng mây”
        • Tả quân Lê Văn Duyệt và “Trung hưng đệ nhất võ công | Huỳnh Duy Lộc
        • Qui Nhơn, Bình Định: nguồn gốc và tên gọi
        • Quách Tấn và “Xứ trầm hương”
        • Max A. Boot và ghi chép về Tổng thống Ngô Đình Diệm
        • Vì sao người Hoa quần cư thành Chợ Lớn?
        • Chúa Tiên Nguyễn Hoàng và buổi đầu mở cõi
        • K.W.Taylor và ghi chép về chúa Tiên Nguyễn Hoàng
        • Cuộc chiến tranh Việt Nam là cuộc nội chiến hay là cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước?
        • Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ và Duy-ma-cật sở thuyết kinh (Vimalakirtinirdesa sutra)
        • Chúa Nguyễn Phúc Chu và 34 năm cầm quyền
        • Sử gia K. W. Taylor đã viết về Tả quân Lê Văn Duyệt: “Nguyễn Ánh có nhiều vị tướng tài ba, nhưng khô
        • Qui Nhơn, Bình Định và trang sử buồn của Champa
        • Chúa Nguyễn Hoàng và sự thành lập Dinh Quảng Nam (1602)
        • Nguồn gốc của danh xưng Tourane (Đà Nẵng)
        • Chế Mân, Vị Vua Anh Hùng Của Champa, Và Tháp Po Klong Garai (Ninh Thuận)
      • cố học giả An Chi
        • Xuất xứ của cách gọi Đàng Trong, Đàng Ngoài
        • Chữ Ni trong Ni Cô bắt nguồn từ đâu
        • Chữ Tịnh
        • Cảm ơn hay Cám ơn
      • Lê Ngọc Quốc
        • Ngục thất thành Biên Hoà xưa
        • Xứ Nhật Bản ở Nam Bộ xưa!
        • Gia tộc và hậu duệ Đức Ông Trần Thượng Xuyên
        • ĐỨC ÔNG TRẦN THƯỢNG XUYÊN VÀ NHỮNG TRUYỀN TỤNG LINH ỨNG.
        • Gò Công Mỹ Nhơn!
        • Thất Phủ Cổ Miếu- Chùa Ông Cù Lao Phố, Biên Hoà.
        • ĐỊA DANH GÒ CÔNG - TRAO TRẢONguyên- Phong Lê Ngọc Quốc
      • Các nhà nghiên cứu khác
        • Bỏ rơi Việt Nam | Nghiên Cứu Lịch Sử
          • P01-Bỏ rơi Việt Nam | Nghiên Cứu Lịch Sử
          • P02-Bỏ rơi Việt Nam | Nghiên Cứu Lịch Sử
          • P06-Bỏ rơi Việt Nam | Nghiên Cứu Lịch Sử
          • P08-Bỏ rơi Việt Nam | Nghiên Cứu Lịch Sử
          • P09-Bỏ rơi Việt Nam | Nghiên Cứu Lịch Sử
        • Người Hoa tại Việt Nam và tương quan Hoa–Việt | Trần Giao Thủy
        • Những cây cầu có tuổi đời trăm năm dưới triều đại nhà Nguyễn
        • Ai đã có công thống nhất đất nước: Quang Trung hay là Gia Long? | Nguyễn Văn Nghệ
        • Địa danh Đồng Nai
        • Tỉnh Bình Định hơn 100 năm trước
        • Hà Nội - Thành phố lớn nhất xứ Bắc Kỳ đầu thế kỷ XX
        • Lào Cai - Vân Nam Phủ: Tuyến đường sắt táo bạo của người Pháp tại Viễn Đông
        • Võ Tánh – Danh tướng đời nhà Nguyễn
        • 200 năm hình thành Kênh Vĩnh Tế - tầm nhìn chiến lược của bậc Đế vương
        • Công chúa Thiên Ninh qua Mộc bản triều Nguyễn
        • Dấu ấn lịch sử Quảng Nam qua tài liệu lưu trữ
        • Lịch sử hình thành đô thị Rạch Giá
        • Tiếp tục giải mã tấm bia bùa ở Hội An
        • Chùa Gia Lào, nơi công nương Ngọc Vạn ẩn cư cuối đời | Châu Yến Loan
        • Bác sĩ Nguyễn Thanh Lợi
          • NGHĨA TRANG BỆNH VIỆN TÂM THẦN BIÊN HÒA | Tác giả : bác sĩ Lợi
        • Bàn Cờ xóm tôi
        • Bàn Cờ, giao điểm truân chuyên
        • Ngoại giao Anh–Việt TK 17: Khác biệt giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài
        • Phù Nam: Huyền thoại và những vấn đề lịch sử
        • Hà Tiên và sự hình thành nước Việt Nam hiện đại
        • Thủy quân và ngai vàng ở Việt Nam cuối TK 18: Kỷ nguyên của những con cắt biển
        • Tại sao miếu hiệu 3 vua đầu triều Nguyễn xưng là ‘tổ’, đến vua Tự Đức xưng là ‘tông’?
        • Gia Định trước 1802. Chính quyền của Nguyễn Ánh
          • 1-Gia Định trước 1802. Chính quyền của Nguyễn Ánh (1)
          • 2-Gia Định trước 1802. Chính quyền của Nguyễn Ánh (2)
          • 3-Gia Định trước 1802. Chính quyền của Nguyễn Ánh (3)
        • Sài Gòn Gia Định thời Đàng Trong
          • 1-Sài Gòn Gia Định thời Đàng Trong (1)
          • 2-Sài Gòn Gia Định thời Đàng Trong (2)
        • Sách XỨ ĐÀNG TRONG Lịch sử Kinh tế - Xã hội Việt Nam Thế kỷ 17-18 của tác giả LI TANA
        • Đàng Trong từng được gọi là Quinam và Quảng Nam quốc, vì sao?
        • Đàng Ngoài – Đàng Trong | Hoàng Đinh Hiếu
        • Đàng Trong (theo Wikipedia)
        • Alexandre de Rhodes có nói như thế không (Trần Thanh Ái - Văn Hóa Học)
        • TRÌNH ĐỘ CHỮ QUỐC NGỮ CỦA LM. ĐẮC LỘ TỪ NĂM 1625 ĐẾN 1644 (Đỗ Quang Chính - Dũng Lạc)
        • Xuất xứ của cách gọi Đàng Trong, Đàng Ngoài _ An Chi ( Đã đăng ANTG số 1.000, 9-10-2010).
        • Lại “kiêng húy”! (Cao Tự Thanh)
        • Những tiết lộ mới về chiến dịch đánh quân Thanh của hoàng đế Quang Trung
        • Đông hơn 7 lần, vì sao hạm đội Tây Sơn thảm bại trận Thị Nại?
        • Vẻ đẹp bất tử trong cái chết của nữ tướng Bùi Thị Xuân
        • Những hé mở về số phận hai người con của hoàng đế Quang Trung
        • Những nghi vấn lịch sử về triều đại Quang Trung
        • Chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam thời Tây Sơn
        • ‘Nước cờ Tam Điệp’ trong cuộc chiến chống quân Thanh 1789
        • Hoàng đế Quang Trung đã làm gì sau khi đánh quân phương Bắc tơi bời?
        • Chiến thuật ‘qua sông đốt thuyền, ăn xong lấp giếng’ trong trận Ngọc Hồi – Đống Đa
        • Kế hiểm giúp Nguyễn Ánh chiếm thành Gia Định không tốn một hòn đạn
        • Người sang Trung Hoa là vua Quang Trung giả hay thật?
        • Chùm ảnh: Chuông La Chữ – hiện vật lịch sử đặc biệt của triều Tây Sơn
        • Thiên tình sử lằng nhằng nhất trong lịch sử Việt Nam
        • Vua Quang Trung ‘giả’ và chuyến đi sứ Trung Quốc lạ lùng nhất sử Việt
        • Những giai thoại kỳ lạ về hoàng đế Quang Trung
        • Nếu vua Quang Trung không mất sớm
        • Võ Văn Dũng – vị dũng tướng kiệt xuất của triều Tây Sơn
        • Khảo cổ & những bi kịch
          • Phát hiện ngôi mộ cổ thời Trần tại Hải Dương trong quá trình đào mương dẫn nước
          • 𝐗Á𝐂 ƯỚ𝐏 𝐁Í Ẩ𝐍 𝐓𝐑𝐎𝐍𝐆 𝐍𝐆Ô𝐈 𝐌Ộ 𝐁Ị 𝐋Ã𝐍𝐆 𝐐𝐔Ê𝐍 Ở 𝐇Ư𝐍𝐆 𝐘Ê𝐍:
          • Thảm kịch mộ ướp Việt Nam: Bẻ xác ướp cho vừa tiểu sành.
        • Ảnh ít người biết về cựu hoàng Bảo Đại của phóng viên quốc tế
        • Cuộc bạo động ở trường thi Hà Nội 1879
        • Ba ngày ở ngôi ngắn ngủi của hai vị vua Việt
        • Vì sao tư tưởng canh tân của Nguyễn Trường Tộ không thành?
        • Vua Gia Long và phong thủy kinh thành Huế
        • Chuyện về vị quan thanh liêm bậc nhất triều Nguyễn
        • Vương quốc Phù Nam: Cường quốc thương mại Đông Nam Á cổ đại
        • Giai thoại về huyệt kết và cái chết của vua Quang Trung
        • Chuyện lên ngôi chật vật của vua Tự Đức
        • Chúa Nguyễn đã xây dựng đàn voi chiến hùng mạnh như thế nào?
        • NGUYÊN CỚ "BIẾN LOẠN THÀNH PHIÊN AN" THEO MỘT SỐ GHI CHÉP
        • TÂY SƠN CÓ CẦU VIỆN NHÀ THANH ?
        • VÌ SAO GIA LONG KHÔNG TRẢ THÙ HAY DIỆT TỘC HỌ LÊ - TRỊNH?
        • NGOẠI GIAO VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC LÂN BANG DƯỚI THỜI NHÀ NGUYỄN
        • Vì sao hạm đội Tây Sơn thảm bại trận Thị Nại?
        • Thủy chiến Thị Nại
        • Cuộc Tấn Công Quân Sự Đầu Tiên Của Pháp Vào Việt Nam
        • Một Việt Nam khác? Vương quốc họ Nguyễn ở thế kỷ 17 và 18
        • Về vai trò của người nước ngoài đầu thời Nguyễn Ánh – Gia Long
        • La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp và đại thắng Kỷ Dậu (1789)
        • Những nghi vấn về triều đại Quang Trung
        • 460 năm Nguyễn Hoàng vào Thuận Hóa (1558-2018)
        • Vua triều Nguyễn chống tà thuật dị đoan như thế nào?
        • Tại sao miếu hiệu 3 vua đầu triều Nguyễn xưng là ‘tổ’, đến vua Tự Đức xưng là ‘tông’?
        • 200 năm trước qua hồi ký của một văn nhân Trung Quốc
          • Thanh Hóa đến Hà Nội
          • Bắc Ninh đến Lạng Sơn
          • Quảng Nam-Đà Nẵng
          • Quảng Bình, Nghệ Tĩnh
          • Huế, Quảng Trị
          • Quảng Ngãi
        • Lạ lùng tìm mộ danh tướng Đỗ Thành Nhân ở Sài thành
      • Phan Thanh Xuân - PTX
        • Người Pháp chia VN ra 3 kỳ để dể trị ??!!
      • Tô Như
        • HUYỀN THOẠI NAM VANG
        • Xã hội Việt Nam thời Lê-Nguyễn. Tác giả : Lê Nguyễn | Phản biện lại bởi anh : Tô Như
          • PHÊ BÌNH SÁCH XÃ HỘI VIỆT NAM THỜI LÊ-NGUYỄN (CỦA TÁC GIẢ LÊ NGUYỄN)
          • File demo XÃ HỘI VIỆT NAM THỜI LÊ NGUYỄN ĐÃ SAI NHƯ THẾ NÀO?
          • Phần 2-Binh chế trong lịch sử
          • Phần 3-Lễ chúc thọ trong cung đình
          • Phần 5 -Lễ bảo cử và hồi tỵ
          • Phần 6-Cách trọng dụng nhân tài của người xưa
          • Phần 7-Bưu chính Việt Nam từ thời quản chủ đến thời Pháp thuộc
          • Phần 8-Hoạn quan ở các cung đình xưa
          • Phần 11-Tôn Nhơn phủ Triều Nguyễn
          • Phần 12-Quốc Tử Giám
        • VUA GIA LONG VÀ ÁN NGUYỄN VĂN THÀNH
        • Hà Tiên của Mạc Cửu rộng tới đâu
        • Địa vị phụ nữ dưới triều Nguyễn
        • Vương quốc Hoa Thanh Quế
        • Ấn Ngọc thời nhà Nguyễn
        • Lý luận này giống như Mát tổ Chương hoàng để bảo "Nam Vang là vinh quang của nước Nam"
        • HOÀNG TÔN DƯƠNG
        • Nhà Nguyễn - mối liên hệ giữa Thụy Hiệu và Cửu Đỉnh
        • Vì sao Nguyễn Huệ diệt Vũ Văn Nhậm?
        • Đại chiến thành Bình Định
        • Bình Định Vương đi lánh nạn
        • Nhà Nguyễn đã mất Nam Kỳ Lục Tỉnh như thế nào?
          • Phần 1-Sự toán tính
          • Phần 2-Đà Nẵng 1858
          • Phần 3-Gia Định 1859
          • Phần 4-Mất phương hướng
          • Phần 5-Nguyễn Tri Phương ở Gia Định
          • Phần 6-Mất Định Tường
          • Phần 7-Mất Biên Hòa
          • Phần 8-Đến lượt Vĩnh Long
          • Phần 9-Phan Thanh Giản dập tắt Nam Kỳ Khởi Nghĩa
        • Vì sao Nguyễn Phúc Ánh không lên ngôi Hoàng Đế ?
      • Tổng hợp & sưu tầm
        • Khái quát về Đình làng Nam Bộ | TVN
        • Vì sao gọi người Trung Quốc là ‘Tàu’? | TVN
        • Nguồn gốc những tên gọi “lạ tai” ở Sài Gòn | TVN
        • Mười tám thôn Vườn Trầu | Sơn Nam
        • Phật Thầy Tây An và giáo phái Bửu Sơn Kỳ Hương | Bùi Thị Đào Nguyên
        • Phong tục đưa, rước ông bà ngày tết ở Miền Nam | TVN
        • Nguồn gốc người Việt: Một lược sử tư tưởng”, TS Trần Trọng Dương
          • P.01 - “Người Việt” là gì? & dòng sử chí Nho giáo
          • P.02 - Giống nòi hỗn huyết và sự dung hội Đông-Tây Trần Trọng Dương
        • Kể chuyện theo dấu Hoàng hậu Nam Phương và Vua Bảo Đại
        • Đi tìm năm sinh và quê quán của Hoàng hậu Nam Phương
        • ngôi nhà cổ của cụ Vũ Ngọc Kỳ, trưởng thôn Dịch Diệp xã Trực Chính huyện Trực Ninh - Nam Định
        • Lăng mộ của Tổng trấn Gia Định thành, Thượng quốc công Lê Văn Duyệt
        • Sơ lược về nguồn gốc một số địa danh miền Nam
          • Sơ lược về nguồn gốc một số địa danh miền Nam (1)
          • Sơ lược về nguồn gốc một số địa danh miền Nam (3)
        • Sài Gòn thay đổi danh tính là Thành Phố Hồ Chí Minh sau 1975, vẫn còn là Hòn Ngọc Viễn Đông?
        • Nhận xét về nhân vật Lê Văn Duyệt
        • Các quận,huyện,xã ở Sài Gòn trước đây
          • Đakao thuộc Quận I của thủ đô Sài Gòn
          • Quận 3 & Bàn Cờ xóm tôi
          • CỦ CHI
          • GÒ VẤP
          • Thủ Đức: Xưa và Nay | Một Chút Lịch Sử Và Địa Lý
        • Việt sử Xứ Đàng Trong: Chuyện thi cử vào thế kỷ 17-18
        • 18 nơi cổ xưa nhất ở Sài Gòn
        • KÝ ỨC ĐỔ VỠ BÊN HỒ GƯƠM VÀ ĐỀN ĐUỔM
        • ĐỪNG HỖN LÁO VỚI HỒ GƯƠM!!!
        • HỒ GƯƠM- HÀ NỘI
        • Chuyện cũ Hồ Gươm: MỘT ĐÀO NƯƠNG CỨU CẢ KINH THÀNH THĂNG LONG THOÁT KHỎI BỆNH DỊCH
        • CẢNH QUAN HỒ GƯƠM VÀ ĐỀN NGỌC SƠN LÀ DI TÍCH QUỐC GIA ĐẶC BIỆT
        • HÃY DỪNG NGAY DỰ ÁN CHỈNH TRANG HỒ HOÀN KIẾM VÀ CÔNG VIÊN LÝ THÁI TỔ
        • Bạn có biết rằng Tháp Eiffel có một viên ngọc ẩn ở ngay trên đỉnh không?
        • Ball’s Pyramid vươn lên ngoạn mục từ Thái Bình Dương
        • Người phụ nữ Skrydstrup ~ 3600 tuổi
        • SÔNG NƯỚC TRONG VĂN HÓA VÀ NGÔN NGỮ PHƯƠNG NAM
        • ĐÌNH THẦN ĐỒNG NAI - LƯU GIỮ NHỮNG DẤU CHÂN MỞ CÕI
        • TÔM CÁ VÀ VĂN HÓA ĐÁNH BẮT THỦY SẢN Ở ĐBSCL
        • ĐÔNG XUYÊN THỊ (là thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang ngày nay)
        • Tháp rùa Hồ Gươm, Hà Nội
        • Hui Bon Hoa, gia tộc, sự việc và công danh
          • Ba người con trai siêu hạng của Chú Hỏa
          • Cạnh dinh Chú Hỏa tráng lệ xưa là đường Hui Bon Hoa
          • Giải mã lại Chú Hỏa
            • Kỳ 1: Từ bản tin tang lễ trên báo Saigon 1934
            • Kỳ 2: Chú Hỏa - Hui Bon Hoa thật sự là ai?
          • Chú Hỏa - Huỳnh Trọng Tán và cơ nghiệp lừng lẫy Sài Gòn
        • “Chữ Đàng” trong danh từ “Đàng Ngoài, Đàng Trong” vốn có nghĩa là gì?
        • Người Việt đầu TK 20 qua hồi ký của Paul Doumer
        • Tìm hiểu nước Thủy Xá và Hỏa Xá qua mộc bản triều Nguyễn
        • Phong cách cư xử đẳng cấp của hoàng đế Quang Trung
        • Trả lại vị trí lịch sử xứng đáng cho Ngô Thì Nhậm
        • Uẩn khúc Hoàng đế Quang Trung cầu hôn công chúa nhà Thanh
        • Bài học lòng dân từ sự hưng thịnh và suy vong của triều đại Tây Sơn
        • Sức mạnh tình báo của vương triều Tây Sơn
        • Vai trò của cướp biển trong cuộc chiến chống nhà Thanh của vua Quang Trung
        • Chuyện vua Gia Long trả thù nhà Tây Sơn qua lời kể giáo sĩ Pháp
        • Mối quan hệ Nho giáo – Công giáo trong lịch sử Việt Nam
        • Chính sử nhà Nguyễn Viết gì về ‘kẻ tử thù’ Quang Trung?
        • Những vũ khí lợi hại của danh tướng Tây Sơn
        • Cuộc phiêu lưu quân sự của nhà Thanh ở Đàng Trong thế kỷ 18
        • Đội Tuần dương quân chống cướp biển Tầu Ô của nhà Nguyễn
        • 25 năm giữa Nguyễn Ánh và Tây Sơn (1777 – 1802)
          • Phấn 1-Tóm tắt giai đoạn lịch sử 1777- 1802
          • Phần 2-Tóm tắt giai đoạn lịch sử 1777- 1802
          • Phần 3-Tóm tắt giai đoạn lịch sử 1777- 1802
          • Phần 4-Barisy tường thuật các trận Chủ Sơn, Thị Nại, Phú Xuân và vua Gia Long vào Huế
          • Phần 5-Barisy tường thuật các trận Chủ Sơn, Thị Nại, Phú Xuân và vua Gia Long vào Huế
        • Vì sao phương Tây ‘ngả mũ’ thán phục chiến hạm thời Tây Sơn?
        • CHÙA CẦU – DẤU ẤN NGƯỜI NHẬT TRÊN PHỐ CỔ HỘI AN
        • QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG HIẾU LĂNG – NƠI AN TÁNG VUA MINH MẠNG
        • CỬU ĐỈNH TRIỀU NGUYỄN
        • Báo chí được phân phối như thế nào trong thời thuộc Pháp?
        • GÓP PHẦN MINH GIẢI VĂN TỰ VÀ TÊN GỌI CỦA CHIẾC BẢO ẤN TRUYỀN QUỐC “ĐẠI VIỆT QUỐC NGUYỄN CHÚA .....
        • TỐNG SƠN QUẬN CHÚA NGUYỄN THỊ NGỌC VẠN QUA SẮC PHONG, LĂNG MỘ VÀ TÍN NGƯỠNG THỜ PHỤNG Ở HUẾ
        • CÔNG NỮ NGỌC TUYÊN VÀ DÒNG TỘC NGUYỄN CỬU LÀNG VÂN DƯƠNG: NHÌN TỪ VAI TRÒ VÀ CÔNG LAO TO LỚN ĐỐI VỚI
        • TRẤN THỦ QUẢNG NAM NGUYỄN PHÚC KỲ VỚI BỨC QUỐC THƯ BAN QUỐC TÍNH CHO HÀO THƯƠNG ARAKI SOTARO
        • LÀNG HÀ TRUNG VÀ CHÙA SẮC TỨ HÀ TRUNGTRONG LỊCH SỬ XÃ HỘI ĐÀNG TRONG THỜI CÁC CHÚA NGUYỄN
        • VĂN BIA TRIỀU TÂY SƠN QUÝ GIÁ TRÊN ĐẤT HUẾ: BÀI MINH VĂN TRÊN MỘ VŨ HUÂN TƯỚNG QUÂN LÊ VIẾT SINH
        • TRANG PHỤC (THƯỜNG PHỤC) Ở ĐÀNG TRONG THỜI VÕ VƯƠNG NGUYỄN PHÚC KHOÁT – NHỮNG NÉT ĐẶC TRƯNG
        • Thủy quân Đại Việt thế kỷ 17, 18 và đầu thế kỷ 19 qua các nguồn sử liệu phương Tây
        • Dinh Chiêm (Dinciam) ở đâu?
          • Phần 01
          • Phần 02
          • Phần 3
          • Phần 4
        • Việt gian bán nước trong lịch sử – vua Gia Long làm việt gian để tôn vinh vua Quang Trung
        • Xem xét lại thời Tây Sơn
        • Đi tìm năm sinh và quê quán của Hoàng hậu Nam Phương
        • Cù Lao Phố – Cảng Biển Đầu Tiên Ở Nam Bộ
        • Tội đánh chết con riêng thời nhà Nguyễn bị xử ra sao?
      • Brian Wu
        • Về cách đọc Nguyễn Phước hay Nguyễn Phúc cho dòng họ vua chúa Nguyễn
        • Về việc đặt tên theo bộ của dòng họ Nguyễn Phước
        • Về phương ngữ miền Nam - Vỏ Ca | Brian Wu
        • Về câu đối tương truyền là của Đức Ông Trần Thượng Xuyên
        • Về sự khó hiểu trong sắc phong cho Đức Ông Trần Thượng Xuyên
        • Viết thêm xíu về tên họ của Đức Ông Trần Thượng Xuyên
        • Thơ thế hệ - 字辈 - Generation Poem | Brian Wu
      • Mathew NChương
        • Đàng Trong là gì ? Đàng Ngoài là gì ? Tại sao gọi như vậy ? nguồn gốc
        • SỨC SỐNG MIỀN NAM: KHÔNG GIAN ĐA VĂN HÓA, ĐA SẮC TỘC
        • Ca tài tử & hát cải lương | Tồn nghị giữa Võ hay Vỏ
      • Nguyễn Gia Việt
        • Nam Phương hoàng hậu quê ở Gò Công nhưng là Gò Công ở Thủ Đức
        • Rồi những cái tên bị thay đổi thô bạo!
        • Sài Gòn ơi bao giờ người trở lại?
        • Quận 5 nên có phường Chợ Lớn và phường Đồng Khánh
        • Chúng ta học hỏi được ở nhạc sĩ Lam Phương về tình yêu người, yêu quê hương Miền Nam
        • Bánh mì của chúng ta
        • Nhập hai tỉnh nếu có, thì đặt tên tỉnh mới là gì?
        • Thằng lơ xe đò trong văn hóa Miền Nam
        • Di sản của bang hội người Hoa Chợ Lớn
        • Sài Gòn chỉ có Tân Sơn Nhứt, sẽ có tội nếu lập phường Tân Sơn Nhất!
        • Người Miền Nam không ai kêu người làm đ-ĩ là gái bán hoa hay gái bán bông
        • Bỏ thành phố, Đà Lạt chỉ còn phường, vậy sẽ hát Đà Lạt Hoàng Hôn ra sao?
        • Phú Nhuận đăt tên phường Phú Nhuận và Xã Tài là hay nhứt
        • Cái nút áo của người Nam Kỳ xưa
    • 2.IT-CNTT
      • Important Cables you should know via unknown! | Cable that connect to Cisco Switches | RJ 45 ...
      • Common Networking Protocols
      • SFP: Must know for Network Engineers | What is SFP ?
      • Hãy đọc bài này nếu bạn có ý định đi thi CCNA quốc tế!!! 3 dạng câu hỏi trong bài thi!!!
      • CÁC LOẠI MÃ ĐỘC (MALWARE)
      • XSS là gì?
      • 15 Cách Bảo Vệ Doanh Nghiệp Của Bạn Trước Các Cuộc Tấn Công Mạng
      • Subnetting & Supernetting (Câu hỏi áp dụng ngay dưới cmt cho các bác tính thử)
      • Thêm kiến thức về Box và SSD
      • Google Authenticator (app) để bảo mật 2 lớp
      • Google chính thức ngừng hỗ trợ đăng nhập Google Account cho ứng dụng bên thứ ba
      • What is ARP protocol?
      • VLAN (Virtual Local Area Network) Explanation
      • Network Engineering Roadmap from Beginner to Specialist.
      • Đặt mật khẩu khó đoán giúp bảo vệ tài khoản và dữ liệu của bạn
      • What is PAM? (Privileged Access Management)
      • Networking Ports & Interfaces Explained
      • AI = trí tuệ nhân tạo
        • Academy - AI
          • AI FRIDAYS - Chương trình đào tạo về trí tuệ nhân tạo (AI)-Cơ bản
          • Introduction to Networking
          • AI for All: From Basics to GenAI Practice
        • Confused about which AI framework to use?
        • AI education
        • How to build/create AI Agents
          • Cài DeepSeek R1 lên NVIDIA Jetson Orin Nano Super Developer Kit
          • How I Built My First AI Agent Using Python
          • 7 Steps to Build an AI Agent with No Code
          • How to Build an AI Agent from Scratch?
        • AI clouds
        • AI -- LLMs summary - March 2025
        • the roadmap to be a great AI engineer/researcher/data scientist
        • AI -- LLMs
        • GenAI
        • AI agents are transforming industries, but like any technology, they come with pros and cons
        • 30 AI apps
        • Manus AI
        • AI Agents workflow
        • AI Agents
        • AI education
      • Active vs. Passive Antenna Connections: What’s the Difference?
      • Types of Networks
      • AI ERP for Vietnam
        • Lịch sử và Phát triển ERP
        • P1-ERP cho người mới
        • P2-ERP cho người mới
        • P3-ERP dành cho người mới
        • Quyết định – Chứ không phải tài liệu – Thúc đẩy triển khai ERP
      • Understanding LAN & WAN Architecture!
      • What is VPN?
      • Understanding Network Layers: L1, L2, and L3 in Action!
      • What is DDoS?
      • What_is_Base_Transceiver_Station[BTS]
      • Beginner’s Guide to Becoming a Network Engineer
      • Exploring Network Protocol Dependencies
      • ICT
        • Data Center (DC)
          • A Diagnostic Guide: How to Identify if Your Network Performance Issues Originate from Your Ethernet
          • Why Modular Data Centers Are Redefining the Future of Digital Infrastructure
          • Hydrogen-Powered Data Centers: The Future of Sustainable Computing?
          • 𝗛𝗼𝘄 𝗧𝗼𝗽 𝗖𝗼𝗺𝗽𝗮𝗻𝗶𝗲𝘀 𝗔𝗿𝗲 𝗟𝗲𝘃𝗲𝗿𝗮𝗴𝗶𝗻𝗴 𝗡𝗲𝘄 𝗖𝗼𝗼𝗹𝗶𝗻𝗴 𝗧𝗲𝗰𝗵𝗻𝗼𝗹𝗼
        • What Is SFP MODULE ?
        • Understanding the Difference Between MM Fiber & SM Fiber in GSM Telecom Sites
        • What are the types of SFP?
        • Category (CAT) cables are standardized types of twisted pair cables
        • MPO Cable = Multi-Fiber Push-On Cable
          • OptiTap MPO to LC Fan-out Fiber Patch Cord: Reliable High-Density Connection
          • OM3 & OM4 fiber on MPO patch cord
          • 144Core MPO MTP Fiber Optic Patch Panel
          • Cleaning MPO Connectors
            • Cleaning MPO Connectors – Wet MPO Fiber Cleaner
            • Cleaning MPO Connectors – Dry MPO Fiber Cleaner
            • MPO Fiber Optic Cleaner
          • Do you understand the structure and polarity classification of MPO fiber patch cords?
          • The Application of MPO Fiber Jumpers in Data Center Projects
          • MPO Polishing Guide: Achieving Optimal Fiber Performance
          • Why MPO Pure Fiber cable is benefit for Medical display, Data Centers, Stereoscopic 3D Photography?
          • MTP vs MPO Fiber - What's the difference?
          • MPO Patch Panel: Streamlining Fiber Optic Connectivity
          • Simplified Field Testing of 12f, 24f, 16f, 32f Connectivity
          • Unveiling the Mystery of MPO Trunk Cable: A High-Density, High-Performance Fiber Connectivity Soluti
          • Revolutionize Your Fiber Optic Network with MPO/MTP PLC Splitters
          • Understanding Redundancies in MPO Ports and Fiber Jumpers Across Optical Networks
          • The Superheroes of Fiber Optic World
          • MPO connector basics
          • Unlocking High-Density Fiber Optic Connectivity: The MPO 12 Fiber Cassette Module
          • MPO Cassette: A Modular Solution for High-Density Fiber Connectivity
          • The Origins of MPO Fiber Optic Connectors
          • The Importance of Loss/Length Testing for MPO Cables in Data Centers
          • MPO and MTP Connectors: The Backbone of High-Speed Fiber Optic Networks
          • MPO Connectors for Data Centers
          • Why MPO is a Game-Changer for Modern Data Centers?
          • Maximize Your Network Efficiency with MPO and MPO Breakout Cables
          • SC vs. LC vs. MPO: Performance Comparison of Mainstream Fiber Optic Quick-Connect Interfaces
        • How to become Data Center Infrastructure Engineer!!!!!
        • Voice call Traffic Flow
        • What is TCP/IP
        • 10 Points to Remember Before Inspecting CCTV Cameras (Aligned with NEOM and International Standards)
        • Traditional CCTV vs. Video Surveillance Systems (VSS) – What’s the Difference?
        • Belden Cables for Building Management System.
        • Cable Selection for BMS and Access Control System.
        • Understanding Conduit Types & Standards in Electrical & ELV Installations ⚡🔌
        • Why Continuity and Insulation Resistance (IR) Tests are Crucial for BMS Cables 🛠️🔌
        • The Critical Role of Bend Radius in Fiber Optic Networks
        • Understanding Cable Tray Types and Accessories: Choosing the Right One for Your Project
        • ICT-Hạ Tầng Mạng
          • Entrance Facility
          • Equipment Room
          • Single-Mode Fiber-Optic Cable
          • Multimode Fiber-Optic Cable
          • 001.DCDC Knowledge.
            • How to calculate data center cooling?
            • What is PUE / DCiE?
            • What is data center infrastructure management?
          • 002.ICT Knowledge
            • PON ( Passive Optical Network ) Types
            • Pulling or Blowing method for the optic fiber cables ?
            • What is OM5 Fiber ?
            • What is Fiber optic splitters?
            • What is the CPR
            • What is glass yarn armoring fiber?
            • CWDM vs DWDM ♦♦ Wavelength Division Multiplexing (WDM)
          • 003.RCDD Knowledge
            • Horizontal cabling, as specified by ANSI/TIA-568-C.1, is the cabling that extends from horizontal
            • Backbone cabling. (Backbone cabling is also)
            • Should You Choose Unshielded, Shielded, Screened, or Fiber-Optic Cable for Your Horizontal Wiring?
            • Coaxial Cable
            • NEC Fiber-Optic Cable Types
            • Cabling Pathways
            • Copper Cable Tests
            • Types of Crosstalk | Near-End Crosstalk (NEXT)
            • EN 60529 (International Electrotechnical Commission)
            • MICE classifications are a good place to start
      • What is an SFP Transceiver?
      • IT SUPPORT ENGINEER: Technical Support & Troubleshooting Guide
        • PART1 : IT SUPPORT ENGINEER: Technical Support & Troubleshooting Guide
        • PART II : IT SUPPORT ENGINEER: Technical Support & Troubleshooting Guide
      • Code dùng để chặn Zalo trên máy tính dùng Winddows
      • How Does SSH Work? A Step-by-Step Breakdown!
      • Understanding Modern Cybersecurity Tools: EDR, XDR, SOAR, SIEM, and Integrated Solutions
      • Full Backup vs Database Backup
      • TLS vs SSL: What’s the Difference?
      • Traditional VPN vs. Zero Trust Access
      • Updated on : 06 Nov,2024 | Domain, subdomain and IPs of Zalo Vietnam.
      • Thay đổi vị trí lưu Zalo thủ công
      • Giải Pháp Máy Chấm Công FingerTAS
        • Hướng Dẫn Nhập Tên Nhân Viên Trên Phần Mềm Chấm Công Và Úp Tên Từ Phần Mềm MIX3 Lên Máy Chấm Công
        • Hướng Dẫn Kiểm Tra IP Máy Chấm Công Kết Nối Phần Mềm Chấm Công Wise Eye Mix 3
        • Hướng Dẫn Tải Công Và Xem Công Trên Phần Mềm Chấm Công Wise Eye MIX3 Và ON39 Plus
      • FPT Edu
        • Hướng dẫn cài đặt & đăng nhập FPT-MyPTCD
      • 2.2-Ventech-Saigon : Cafe Talks
        • 27/07/24-Ventech-Saigon-Cafe Talks
      • 2.3-By Andy Pham
        • 𝗧𝗼̂̉𝗻𝗴 𝗵𝗼̛̣𝗽 𝘃𝗲̂̀ 𝗸𝗵𝗼̂𝗶 𝗽𝗵𝘂̣𝗰 𝗱𝘂̛̃ 𝗹𝗶𝗲̣̂𝘂
        • 𝗕𝗔̉𝗢 𝗗𝗨̛𝗢̛̃𝗡𝗚 𝗣𝗜𝗡 𝗠𝗔𝗖𝗕𝗢𝗢𝗞 - 𝗕𝗮̉𝗼 𝗱𝘂̛𝗼̛̃𝗻𝗴 𝗽𝗶𝗻 𝘁𝗵𝗲̂́ 𝗻𝗮̀𝗼?
        • 𝚃𝚊̣𝚒 𝚜𝚊𝚘 𝚙𝚑𝚊̉𝚒 𝚍𝚞̀𝚗𝚐 𝚢𝚊𝚢𝚝𝚎𝚡𝚝 ??
        • 𝙲𝚑𝚘̣𝚗 𝚖𝚞𝚊 𝙻𝚊𝚙𝚝𝚘𝚙/𝙼𝚊𝚌𝚋𝚘𝚘𝚔
      • 2.4-By Group Whitehat/Facebook
        • Làm giả giấy chuyển tiền để lừa nhà hàng nhưng bất thành
        • Một phiên bản mới của phần mềm gián điệp Android tinh vi mang tên Mandrake
      • 2.5-Nguyễn Thế Hùng - IT
        • Ransomware by Nguyễn Thế Hùng
          • ITTalk 1102 - Section 4 - tại Biên Hòa, Đồng Nai - Vào thứ 7 ngày 29/06/2024.
          • Kỳ 1: Ransomware – Trách nhiệm sau cùng thuộc về ai?
          • Kỳ 2 – Những phản ứng tâm lý thường gặp khi bị tấn công Ransomware và nỗi lo
          • Kỳ 3.1 – Đối phó
          • Kỳ 3.2 – Đối phó
        • IT Leadership Discussion
          • Welcome!
          • Lịch trao đổi hàng tuần
          • Phạm vi thảo luận
          • Không được hoan nghênh
          • Link download tất loại Ebooks về CNTT chung
          • Link Zalo & Telegram
          • Link xem lại trên Youtube
      • 2.6-MacOS - Maclife & Đồng Bọn
        • Hướng dẫn tắt gatekeeper trên macOS Sequoia
      • Cảnh báo virus - Cảnh báo sự cố an ninh mạng
        • Cảnh báo Ransomware Eldorado mới nhắm vào Windows, VMware ESXi VM
      • AI - Trí tuệ nhân tạo
        • "WHAT MATTERS IN AI SERIES"
        • ỨNG DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN AI TRONG DOANH NGHIỆP
        • KỸ THUẬT PROMPT: KHÔNG QUÁ QUAN TRỌNG NHƯNG CẦN ĐỂ BẠN BẮT ĐẦU DỄ DÀNG HƠN
        • 7 CÂU LỆNH CƠ BẢN CHO CÁC NEWBIE KHI TRANNING CHATGPT
        • Thử làm họa sĩ với AI vẽ tranh MidJourney
        • Các Tính Năng Nâng Cao Đáng Giá Của ChatGPT Plus (GPT 4)
        • Bing Image Creator và sức mạnh của DALL-E 3
        • Nam Thành
          • 𝗛𝘂̛𝗼̛́𝗻𝗴 𝗗𝗮̂̃𝗻 𝗖𝗵𝗶 𝗧𝗶𝗲̂́𝘁 𝗖𝗮́𝗰𝗵 𝗧𝗮̣𝗼 𝗩𝗶𝗱𝗲𝗼 𝗛𝗼𝗮̀𝗻 𝗧𝗼𝗮̀𝗻 𝗕𝗮̆̀𝗻𝗴
        • Trần Ngọc Linh
          • Hướng dẫn tạo tài khoản Discord,Đăng nhập vào MidJourney v.v....
        • Link truy cập nhóm hay về AI
        • Phạm Minh Tuân
          • Tôi đã uống trà đá miễn phí như thế nào?
          • Khởi đầu
          • Viết PROMPT tạo hình ảnh nên lưu ý gì?
          • 30 giây làm những hình ảnh này như thế nào?
            • Phần 4-30 giây làm những hình ảnh này như thế nào P4?
          • Dùng AI vẽ những bức tranh này như thế nào?
          • TIP: Tạo ảnh bằng DALL-E miễn phí bất cứ lúc nào
          • Tạo hình ảnh này như thế nào với 30 giây? UFO
        • Lan man chuyện trí tuệ nhân tạo và thế hệ 9x
        • AI lợi hại như thế nào?
        • Giới thiệu về chuyên đề đạo đức của trí tuệ nhân tạo và Thần học Ki-tô giáo.
        • Khám phá sự giao thoa của trí tuệ nhân tạo và eLearning
      • An toàn an ninh mạng
        • WiFi công cộng và Chứng Mất Trí Nhớ của Gell-Mann
        • Chống Lừa Đảo
          • Một số hình thức lừa đảo phổ biến
            • 1.Chiêu trò lừa đảo “combo du lịch giá rẻ” và cách nhận biết
            • 2.Nhận biết lừa đảo bằng cuộc gọi DeepFake, Deepvoice và cách phòng tránh
            • 3.Cảnh giác với chiêu trò lừa đảo giả mạo biên lai chuyển tiền thành công
            • 4.Chiêu trò giả danh nhân viên y tế báo người thân đang cấp cứu để lừa đảo
            • 5.Lừa đảo núp bóng tuyển người mẫu nhí và cách phòng tránh
            • 6.Lừa đảo “khóa sim” vì chưa chuẩn hóa thuê bao và cách phòng tránh
            • 7.Lừa đảo giả danh công ty tài chính và cách nhận biết
            • 8.Cảnh giác với chiêu trò cài cắm ứng dụng, link quảng cáo cờ bạc, cá độ, tín dụng đen
            • 9.Nhận biết chiêu trò giả mạo trang thông tin điện tử của cơ quan, doanh nghiệp để lừa đảo
            • 10.Nhận biết và phòng tránh chiêu trò giả mạo SMS Brandname để lừa đảo
          • Cảnh báo lừa đảo giả mạo TPBank
        • DEEPFAKE - Mối đe dọa bảo mật mới!
      • 2.6-Quản Trị Mạng& Bảo Mật
        • CASE STUDY: XỬ LÝ VÀ TRUY VẾT MÃ ĐỘC CHÈN NỘI DUNG BET LÊN WEBSITE
        • Cách ngăn chặn vòng lặp (loop) mạng bằng nhiều cơ chế khác nhau
        • Phòng Ngừa và Ứng Phó Trước Mối Đe Dọa Từ Lỗ Hổng Bảo Mật VMware ESXi Bị Ransomware Khai Thác
        • Mallox: Phân Tích Kỹ Thuật Và Biện Pháp Giảm Thiểu Tấn Công Ransomware Mallox
        • Backend Burger
        • Azure Firewall là gì?
        • VMware ESXi là gì?
        • Ảo Hóa Trong Doanh Nghiệp: Giải Pháp Toàn Diện Cho Hiệu Quả và Tiết Kiệm
      • 2.7-By cộng đồng
        • Cảnh giác hình thức lừa đảo 'việc nhẹ lương cao'
        • Trang bị kỹ năng để luôn ứng phó được các thủ đoạn lừa đảo thay đổi liên tục
        • Xuất hiện thủ đoạn lừa đảo trực tuyến mới nhắm vào người dùng TikTok
        • 4 chiêu trò lừa đảo mạo danh đang được kẻ xấu sử dụng tấn công người dùng
        • Cảnh báo thủ đoạn lừa đảo mới: Đánh cắp thông tin thẻ tín dụng
        • Thông tin về mã độc cơ bản
          • Thời gian gần đây, người dân Mỹ báo cáo họ nhận được nhiều tin nhắn, cuộc gọi với nội dung yêu cầu .
          • Phát hiện mã độc đánh cắp thông tin người dùng Google Chrome, tiềm ẩn nguy cơ bị truy cập vào tài kh
        • Người dân vẫn liên tiếp ‘sập bẫy’ lừa đảo mạo danh chiếm đoạt tài sản
        • Tổng hợp chi tiết các hình thức và mục đích lừa đảo
        • Dương Hải Nam
          • Page
          • Các ký hiệu , thông số khi check SSD nên biết Seq (Sequential Read/Write): Đo tốc độ đọc/ghi dữ liệu
          • Windows: Tự động cập nhật Chứng chỉ gốc - Trusted Root Certificates Vấn đề Bạn gặp lỗi NET::ERR_CERT
          • ZALO KHÔNG LƯU ĐƯỢC FILE ẢNH VỪA NHẬN
      • Cảnh giác thủ đoạn mạo danh shipper lừa chuyển tiền
      • SSD phân tầng sản phẩm - các bạn nên biết.
      • Hướng dẫn Tắt Bitlocker luôn trên máy tính hỗ trợ bitlocker
      • 2.1-VN IT for All | ITTalks 1102
        • IT Talks - Nghề IT & lộ trình thăng tiến tại Thủ Đức, 26/04/2025
        • Kỳ 06-Ransomware: Fundamentals and Countermeasure Strategies tại thành phố Vũng Tàu
        • Cảm Nhận Về ITTALK #1102 Section 5 - Ransomware Training and Awareness - THỦ ĐỨC
        • ITTalk 1102 #Section 4 29/06 ( Biên Hòa – Đồng Nai )
    • 3.Quê hương & đất nước. Tạp pín lù
      • Vesak 2025 & Xá lợi, Quả tim máu
        • Quoc Viet Nguyen - NHỮNG LỜI ĐỒN VÀ SỰ THẬT VỀ NGÀI QUẢNG ĐỨC
          • P.00-NHỮNG LỜI ĐỒN VÀ SỰ THẬT VỀ NGÀI QUẢNG ĐỨC
          • P.01-NHỮNG LỜI ĐỒN VÀ SỰ THẬT VỀ NGÀI QUẢNG ĐỨC
          • P.02-NHỮNG LỜI ĐỒN VÀ SỰ THẬT VỀ NGÀI QUẢNG ĐỨC
          • P.03-NHỮNG LỜI ĐỒN VÀ SỰ THẬT VỀ NGÀI QUẢNG ĐỨC
          • P.04-NHỮNG LỜI ĐỒN VÀ SỰ THẬT VỀ NGÀI QUẢNG ĐỨC
        • Trái tim bất tử hay màn trình diễn niềm tin?
        • Nguyễn Gia Việt : Đi tìm Phật mà không hiểu Phật
        • XÁ LỢI THẬT CỦA ĐỨC PHẬT VÀ XÁ LỢI NIỀM TIN
        • Lê Huỳnh Phương Thảo : CÁC VỊ SÁNG LẬP TÔN GIÁO CÓ LẮC ĐẦU NGAO NGÁN?
        • CHIÊM BÁI ĐẠI NHIỆT – 278 BỒ TÁT TRƯỢT NHIỆT ĐỘ…
        • 5 BƯỚC TU HÀNH ĐỂ CÓ XÁ LỴ
        • Lê Huỳnh Phương Thảo : MỘT DÂN TỘC TIẾN HOÁ NGƯỢC
        • Quốc Ấn Mai : Ca ngợi một cục muối hồng bán đầy rẫy trên các trang thương mại điện tử thành xá lợi
      • Chăm các bé cưng (Pets)
        • Bạn có nuôi các bé cưng (pets). Hãy luôn :........(kèm trong bài)
        • Các bé : Mèo
          • Rận tai trên mèo
          • Viêm phúc mạc truyền nhiễm ở mèo (FIP)
          • Mèo : Dưới đây là một số bệnh thường gặp
          • FIP Ở MÈO: BỆNH NGUY HIỂM NHƯNG CÓ THỂ KIỂM SOÁT!
          • Kinh Nghiệm Vượt Qua Bệnh FIP Ở Mèo
        • Các bé : Chó
          • Bệnh Parvo ở chó: Nguy hiểm rình rập và giải pháp tối ưu
          • Chó : Dưới đây là một số bệnh thường gặp
          • MÙA VE CHÓ TÁC OAI
        • Giun đũa là một loại ký sinh trùng thường gặp ở chó và mèo
        • LÀM GÌ ĐỂ BẢO VỆ CHÓ MÈO NHÀ BẠN KHI THỜI TIẾT GIAO MÙA
      • Quê Hương Đồng Nai Của Tôi & Của Mọi Người
        • Đốc phủ xứ Biên Hòa : ông Võ Hà Thanh & gia đình
          • ‘Nhà lầu ông Phủ’, ẩn mình trong hoang phế
          • Lá rụng về cội (Thăm mộ đốc phủ Võ Hà Thanh)
          • Tổ đình Bửu Long và cư sĩ Võ Hà Thuật
          • Tòa nhà đốc phủ Thanh & giai thoại
        • Xôi chiên phồng
          • Xôi chiên phồng Đồng Nai
          • Đi tìm nguồn gốc xôi chiên phồng
        • Lâm Trung Trại và những anh hùng “thủy hử” đất Đồng Nai
        • Ngôi chùa mang tên Chùa Cô hồn
        • Người canh 'giấc ngủ' của tiền nhân : Khu lăng mộ danh nhân văn hóa Trịnh Hoài Đức
        • Những địa danh xưa của Đồng Nai
        • Chuyện hai vị họ Lương ở Biên Hòa
        • Cố nhân sĩ Lương văn Lựu - 1916- 1992
        • Biên Hòa trăm năm trước
        • Đi xe lửa Sài Gòn - Biên Hòa nửa thế kỷ trước
          • P.1-Đi xe lửa Sài Gòn - Biên Hòa nửa thế kỷ trước
          • P.2-Đi xe lửa Sàigòn - Biên Hòa nửa thế kỷ trước
          • P3-Đi xe lửa Sàigòn - Biên Hòa nửa thế kỷ trước
          • P.4-Đi xe lửa Sàigòn - Biên Hòa nửa thế kỷ trước
        • Ngắm vẻ đẹp của các loài động vật hoang dã ở vườn thú lớn nhất Đồng Nai
        • Khám phá 'phố' ẩm thực về đêm không lúc nào vắng khách ở khu chợ Sặt nhỏ Hố Nai
        • Ngắm toàn cảnh từ trên cao vẻ đẹp của 11 cây cầu bắc qua sông Đồng Nai
        • Trịnh Hoài Đức - nhà văn hóa lớn, nhà sử học, nhà quân sự đại tài
        • Tản mạn về địa danh hành chính thuộc Biên Hòa
        • Khám phá hang động 'như thành quách' dưới rừng ở Đồng Nai
        • Khám phá thế giới hang động trong lòng đất giữa rừng giá tỵ ở Đồng Nai
        • Rực rỡ phúc khí cầu mang nguyện ước hạnh phúc, bình an tại Lễ hội chùa Ông ở Cù lao Phố
        • Vang danh bưởi Tân Triều
      • Lưu ý thanh toán khi dùng thẻ tín dụng, tránh bị mất tiền ngu giống mình
      • Ta đi đâu đó | cảm nhận
        • Bài số 01 - FPT Poly & Ventech Workshop
        • Bài số 02 - Bảo Mật Thông Tin tại FPT Poly Đồng Nai
        • Bài số 03
        • Bài số 04 | Father's Day | Saint Joseph
        • Bài số 05 | BICSI Hanoi | 14 Mar 2025
        • Bài số 06 | Festa del Papà – Ngày của Cha ở Ý
        • Bài số 07 - Những người bạn
        • Bài số 08 -Bạn có nuôi các bé cưng (pets). Hãy luôn ... xem trong phần ghi chú trong bài
        • Bài số 09 -Tâm Sân đó ngược lại với tâm Bi, sẽ hại chính chúng ta mà thôi
        • Bài số 10
      • Cóp nhặt linh tinh (xà bì chưởng)
        • HÃY CÙNG CHUNG TAY GIÚP MỌI NGƯỜI PHÒNG NGỪA LUADAO
        • Người không học hỏi thêm trong thời gian rảnh.....
      • Nhà Ga Xép
        • Tàu SE7 qua cầu đôi, hay cầu Chợ Mới tiếp tục hành trình vào Nam
      • Triết - tìm hiểu về triết
        • Triết học Kitô giáo
          • TÔN GIÁO: LA BÀN THIÊNG LIÊNG CHO CON NGƯỜI
          • SIÊU HÌNH HỌC CỦA BONAVENTURA: MỘT SIÊU HÌNH HỌC MANG TÍNH THẦN HỌC
          • LUẬT TỰ NHIÊN: VẤN ĐỀ TIẾN HÓA & TỔN TẠI CỦA THIÊN CHÚA
          • THIỀN VIPASSANA (Thiền minh sát tuệ)
          • LUẬT TỰ NHIÊN VÀ PHẨM GIÁ CỦA CON NGƯỜI
          • SƠ LƯỢC VỀ TRIẾT HỌC TỰ NHIÊN
          • LUẬT TỰ NHIÊN VÀ CÔNG BẰNG XÃ HỘI
          • NỀN TẢNG CỦA TRI THỨC ĐẠO ĐỨC ĐẾN TỪ ĐÂU?
          • TRI THỨC CON NGƯỜI VỀ VŨ TRỤ
          • PHÁN ĐOÁN ĐẠO ĐỨC LÀ TƯƠNG ĐỐI, CHỦ QUAN VÀ TẤT ĐỊNH?
          • TÔN GIÁO VÀ CÁC BIỂU TƯỢNG NHÂN HỌC
          • Sự thành hình triết học Kitô giáo
        • SỰ THIẾT YẾU CỦA TRIẾT HỌC TRONG THỜI ĐẠI A.I.
      • Lê Trọng Kha (LeKha Mart)
        • Những lưu ý khi ở khách sạn!
      • Nguyễn Ngọc Tư (nhà văn nữ)
        • Tôi bắt đầu tin, một người không chỉ sống cho riêng mình, rằng chết chưa phải là hết.....
        • Cảm xúc ngắn
          • "Bây giờ, lúc rạp mình trước đức Phật là lúc tâm chúng sinh bất an nhất.
          • Mùng bốn, Tết tan
      • Thế giới Gen (Y,X,Z ...)
        • Delulu Là Gì? Giải Nghĩa Cụm Từ Trendy Gen Z Nào Cũng Biết
        • Gen Y Là Gì? Thế Hệ Millennials Và Những Điều Khiến Họ Khác Biệt
        • Thế hệ Gen Z Là Gì Và Những Điều “Lồi Lõm” Trong Mắt Các Gen Khác
      • Thế giới VUCA & BANI
        • BANI vs VUCA: Từ viết tắt nào phù hợp để mô tả thế giới này?
        • VUCA Là Gì? Lời Khuyên Cho Giới Trẻ Trong Thời Đại VUCA
        • BANI World Là Gì? Cách Đối Diện Với Thế Giới Mới Nhiều Hỗn Tạp
      • Nhiều tác giả
        • Tác giả : Vinh Râu
          • 2025-P01-1 CÂU CHUYỆN VỀ SỰ THẬT | Tác giả : Vinh Râu
          • 2023-CÓ MỘT CÂU CHUYỆN KHÁC VỀ TẤM ẢNH” EM bÉ NAPALM”
        • Bàn thiên- Một dấu ấn thời khai hoang còn tồn tại | TVN
        • Trương Vĩnh Ký – Người giữ lửa cho tiếng nói Nam Kỳ | Nguyễn Văn Sâm
        • Từ nỗi đau của ông, Võ Văn Kiệt
        • CHÙA GHOSITARAM,xã Hưng Hội, huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu
        • PHƯỚC HẢI CỔ MIẾU - Ngôi chùa Hoa thờ Cá Ông-
        • Đình An Hội, Bến Tre
        • 6 NGÀNH NGHỀ Ở VIỆT NAM MÀ CÁC CÔNG TY NƯỚC NGOÀI CÓ THỂ RỜI ĐI SAU KHI MỸ ÁP THUẾ NHẬP KHẨU 46%
        • KÝ SỰ BỊ CHÍCH ĐIỆN Ở CAM
        • CÁCH PHÂN BIỆT SÁCH 𝗡𝗘𝗫𝗨𝗦 THẬT - GIẢ?
        • Người Sài Gòn tử tế
          • Người Sài Gòn tử tế - Bài 1: Những bữa chay ngon từ tay chú Kiếm
        • Chủ đề "Có nên đi học từ Cao Đẳng,Đại Học hoặc bỏ học?!!"
          • Phần 01-Chủ đề "Có nên đi học từ Cao Đẳng,Đại Học hoặc bỏ học?!!"
          • Phần 02-Chủ đề "Có nên đi học từ Cao Đẳng,Đại Học hoặc bỏ học?!!"
          • Phần 03-Chủ đề "Có nên đi học từ Cao Đẳng,Đại Học hoặc bỏ học?!!"
        • Đàm Hà Phú
          • Cảnh giác lừa đảo - những câu chuyện ngắn
        • Nói về việc Đọc Sách từ anh Thái Tân, anh Thái Hạo và từ sưu tầm
        • Làm thuê làm chủ khác nhau gì không?
        • Chuyện cảnh giác
          • Cẩm nang nhận biết và phòng tránh Lừa đảo chuẩn hóa thông tin cá nhân
        • Bác Sĩ Nguyễn Văn Hoài
        • Dưỡng Trí Viện Biên Hòa, ngày nay là Bệnh Viện Tâm Thần TW2 Biên Hòa
          • Nguyễn Văn Hoài (1898 - 1955): Bác Sĩ Giám Đốc - Người Việt Đầu Tiên Của Dưỡng Trí Viện Biên Hòa
          • Vị giám đốc người Việt đầu tiên của Nhà thương điên Biên Hòa
        • 7 khái niệm liên quan đến tội phạm tình dục
        • Mùng 9 vía trời - mùng 10 vía đất.
        • Mùng 10 tháng giêng: Ngày vía Thần Tài hay ngày vía Thần Đất?
        • Bỗng lù lù đâu ra ông Thần Tài? Nếu lậm quá lại thành ra mê tín
        • TỤC CÚNG THẦN TÀI VÀO MÙNG 10 THÁNG GIÊNG ÂM LỊCH: SỰ TIẾP BIẾN VĂN HÓA ĐÃ DIỄN RA NHƯ THẾ NÀO?
        • Xuất khẩu gian lận
        • “Gia phả ngầm” ở Nam bộ
        • Chữ quốc ngữ, chữ nuớc ta từ Alexandre de Rhodes đến Trương Vĩnh Ký
        • Lệ cúng Vật Lề: Mật ngữ truyền đời của người mở đất!
        • Nhà ở của người Nam bộ xưa
        • Mả Tàu | *Tản mạn – Hoài Nguyễn
      • Yếm, áo yếm, di sản trang phục cổ truyền Việt Nam | TVN
      • Chuyện Nữ thần Tự do cưới ông Paul Bert rồi trèo lên nóc Tháp Rùa Hà Nội
      • Ý nghĩa của nén hương trong văn hóa tâm linh người việt
      • Du lịch & khám phá
        • Đông Nam Bộ
          • Sài Gòn
            • Nghĩa An Hội Quán (hay còn gọi là Chùa Ông, Miếu Quan Đế - nơi thờ phụng Quan Vũ)
            • Sài Gòn nhớ nhớ thương thương
              • Kỳ 1: Nhớ lắm Trường Nguyễn Thượng Hiền
              • Kỳ 2: Bà Quẹo là... Bà Quẹo nào?
              • Kỳ 3: Bảy Hiền thân thương
              • Kỳ 4: An Phú Đông, vườn xưa bên phố
              • Kỳ 5: Bí mật 'phi thuyền Apollo' giữa Sài Gòn
              • Kỳ 6: Nhớ làng đại học Thủ Đức
              • Kỳ 7: Đường xưa về Nhà Bè
              • Kỳ 8: Lũy Bán Bích từng ngát hương ngâu
              • Kỳ 9: Bàn Cờ, giao điểm truân chuyên
              • Kỳ cuối: Bàn Cờ, phố chợ thân quen
            • Hầm bí mật dài gần 100 m trong ngôi đình cổ ở TP HCM
          • Biên Hòa - Đồng Nai
            • NGỌC XÁ LỢI CỦA ĐỨC BỔN SƯ THÍCH CA MÂU NI PHẬT | HOÀNG ÂN CỔ TỰ
            • Hoàng Ân cổ tự với cây dầu 300 tuổi
            • Lệ Kỳ Yên
              • Đình Tân Lân
            • Thác Đá Hàn
            • Khu nghỉ dưỡng Thiền Tâm
            • Kinh nghiệm du lịch Đồng Nai “đầy đủ và hữu ích nhất”
            • Ngôi chùa ‘đặc biệt’ trong bệnh viện tâm thần ở Biên Hòa
            • Tản mạn địa danh Hố, Trảng ở Đồng Nai
          • Bà Rịa - Vũng Tàu
            • Suối Đá và suối Tiên nằm trong quần thể núi Dinh
        • Đôi nét về lịch sử hòn đảo Đài Loan
        • Khái quát quá trình hình thành và phát triển biển – đảo Việt Nam
        • Miền Tây Nam Bộ
          • Hà Tiên
            • Đến Hà Tiên viếng lăng Mạc Cửu
      • Nguyễn Gia Việt
        • Người Miền Nam chúng ta cúng mùng 10 tháng Giêng là cúng Chú Thổ
        • Người Miền Nam nói rõ vú sữa, bác sĩ, sầu riêng. Cấm kêu là "quả sầu", "quả vú", "bác"
        • Nghĩ về Tết nó như cuốn phim xưa tuôn lại....
        • Nhà đẹp ngày xưa
        • Cháo vịt Miền Nam
        • Chợ Nổi Miền Tây
    • 4.Tôn Giáo
      • Công Giáo
        • HIỆN TƯỢNG THIẾU NỮ “DIỄN NGUYỆN” HIỆN NAY TẠI VIỆT NAM
        • Lm. Anmai, CSsR tổng hợp
          • NƠI CAO TRỌNG NHẤT TRONG NHÀ THỜ VÀ Ý NGHĨA SÂU SẮC CỦA CỬ CHỈ THỜ LẠY
          • CÓ NHIỀU THỨ ĐÃ CŨ ĐẾN MỤC NÁT, MÀ HỔNG HIỂU SAO NGƯỜI TA CỨ LÔI RA ĐỂ LÀM ĐAU NHAU
          • CHỮ CŨNG CÓ NĂM BA ĐƯỜNG CHỮ
          • LỜI NGUYỆN TỐI
          • LẠY CHÚA!
          • HÔN NHÂN : QUÀ HAY GÁNH NẶNG
          • Xá lợi hay đá muối? Mời các bạn đoc bài viết sau đây của nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc- Phuc Dinh Kim
          • VATICAN SẼ CẮT SÓNG ĐIỆN THOẠI TRONG THỜI GIAN MẬT NGHỊ BẦU GIÁO HOÀNG
          • TRUMP BÁC BỎ LỜI CHỈ TRÍCH VỀ HÌNH ẢNH ĐỨC GIÁO HOÀNG DO AI TẠO RA
          • CHỜ KHÓI TRẮNG Ở VATICAN LÀM BÙNG NỔ MẠNG XÃ HỘI
        • Giáo lý cho người trẻ
          • 01. Làm sao để có thể khám phá tôi thật sự là ai?
          • 02. Bằng cách nào Kinh Thánh giúp tôi hiểu biết chính mình?
          • 03. Làm sao để hiểu Kinh Thánh?
        • Tên trộm lành: Thánh Disma, hy vọng đến từ thập giá
        • Nơi yên nghỉ của Đức Tổng Phaolô Bùi Văn Đọc
        • Lời nguyện tín hữu - Chúa nhật IV Mùa Chay - năm C (2025)
        • Hành trình tìm nơi lưu giữ thánh tích của một vị thánh tử đạo trên đất Sài Gòn
        • Một trong các tác phẩm điêu khắc nổi tiếng nhất thế giới cũng là nguồn lạ lùng tạo nên các truyền th
        • Từ khổ giá đến vinh quang
        • Truyền giáo là yêu thương người tật nguyền
        • ANTIQUA ET NOVA Ghi chú về Mối Tương Quan giữa Trí Tuệ Nhân Tạo và Trí Tuệ Con Người
        • DẠY VÀ HỌC KINH THÁNH do Lm Ignatio Hồ Văn Xuân giảng dạy trực tuyến
          • Phần 1: Một số khái niệm căn bản
          • Phần 2: NGŨ THƯ | Thánh Kinh Tổng quát
          • Phần 3: CÁC SÁCH LỊCH SỬ | Thánh Kinh Tổng quát
          • Phần 4: CÁC SÁCH GIÁO HUẤN - KHÔN NGOAN | Thánh Kinh Tổng quát
          • Phần 5: NGÔN SỨ - TIÊN TRI | Thánh Kinh Tổng quát
          • Phần 6: CÁC SÁCH TIN MỪNG | Thánh Kinh Tổng quát
          • Phần 7: SÁCH CÔNG VỤ TÔNG ĐỒ | Thánh Kinh Tổng quát
          • Phần 8: CÁC THƯ MỤC VỤ CỦA THÁNH PHAOLÔ | Thánh Kinh Tổng quát
          • Phần 9: CÁC THƯ CHUNG - Phần 10: SÁCH KHẢI HUYỀN | Thánh Kinh Tổng quát
          • Bài 11: Mô-sê và việc thành lập dân Ít-ra-en (P1) | Các tổ phụ - Tìm hiểu Cựu Ước
          • Bài 12: Mô-sê và việc thành lập dân Ít-ra-en (P2) | Các tổ phụ - Tìm hiểu Cựu Ước
          • Bài 13: Giô-suê lãnh đạo dân chinh phục đất Ca-na-an | TÌM HIỂU CỰU ƯỚC
          • Bài 14: Thời đại các thủ lãnh | TÌM HIỂU CỰU ƯỚC
          • Bài 15: Lập nền quân chủ: Sa-mu-en và Sau-lê | TÌM HIỂU CỰU ƯỚC
          • Bài 16: Đa-vít, tôi trung của Chúa (1010-970) | TÌM HIỂU CỰU ƯỚC
          • Bài 17: Sa-lo-môn, một sự huy hoàng đắt giá (970-931) | TÌM HIỂU CỰU ƯỚC
          • Bài 18: Các ngôn sứ, lãnh đạo tinh thần của Dân Chúa - Ngôn sứ Ê-li-a và Ê-li-sê
          • Bài 19: Các hành động kỳ lạ của các ngôn sứ | TÌM HIỂU CỰU ƯỚC |
        • QUY ĐỊNH VỀ THỦ TỤC HÔN PHỐI ÁP DỤNG CHO TOÀN GIÁO HỘI TẠI VIỆT NAM 2024
        • Mục vụ Giới trẻ Việt Nam - Vietnam Youth Ministry
          • Thông điệp hàng ngày
            • THỨ SÁU SAU LỄ TRO . Mt 9,14-15
            • THỨ NĂM SAU LỄ TRO . Lc 9,22-25
        • Các lớp giáo lý (đang thực hiện)
          • 1.Dự án lớp học THKT-GHTGVN
            • 2023
              • Hướng dẫn sử dụng Zoom
                • Cài đặt ứng dụng Zoom cho điện thoại Android
                • Hướng dẫn thay đổi hình nền trong Zoom - trên di động
                • Hướng dẫn đổi tên hiển thị trên Zoom
                • Hướng dẫn đăng nhập vào Zoom khi đã có ID/Link học
                • Hướng dẫn tải ứng dụng Zoom & 1 số hướng dẫn chung cơ bản
              • Hướng dẫn bật tính năng Nhận Tin Nhắn và Cuộc Gọi Lạ trong Zalo
              • Link Youtube để xem lại
              • Nội dung và thành phần giáo viên hướng dẫn Lớp Tìm Hiểu Kinh Thánh & Cầu Nguyện Với Lời Chúa
            • 2024
          • 2.Chương trình hồi tâm trực tuyến (Online)
            • 2023
              • Thư Mời - Chương Trình Hồi Tâm Hằng Tháng
              • Hướng dẫn sử dụng Zoom cơ bản
                • Hướng dẫn cách bật tính năng Nhận Tin Nhắn và Cuộc Gọi Lạ trong Zalo
                • Hướng dẫn thay đổi hình nền trong Zoom trên nền điện thoại di động
                • Hướng dẫn sử dụng Zoom cho Android và IOS (tương tự)
            • 2024
          • 3.Chương trình “Cứ Theo Thầy”
            • 2023
              • THƯ MỜI v/v tham gia chương trình “Cứ Theo Thầy”
            • 2024
          • 4.Hỏi và Đáp với các Cha
          • 5.Lớp giáo lý viên-GP.Xuân Lộc
            • LỊCH CÔNG GIÁO - Năm Phụng Vụ 2023 - 2024
            • "YOUCAT" -
            • LỜI NGUYỆN CHUNG -
            • HỘI ĐỒNG GIÁM MỤC VIỆT NAM HƯỚNG DẪN TỔNG QUÁT VIỆC DẠY GIÁO LÝ TẠI VIỆT NAM 2017
            • BỘ PHÚC ÂM HÓA CÁC DÂN TỘC - Dành cho các giáo lý viên
            • CATECHESI TRADENDAE | Tông huấn của Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II về DẠY GIÁO LÝ TRONG THỜI ĐẠI CHÚN
        • Giáo lý cấp I
          • Ký hiệu các sách Kinh Thánh
          • Đến Bàn Tiệc Thánh
            • Phần 1-Tuyên xưng đức tin
              • Bài 1-Thiên Chúa sáng tạo trời đất & muôn vật
              • Bài 2-Thiên Chúa tạo dựng loài người
              • Bài 3-Sa ngã
              • Bài 4-Con Thiên Chúa làm người
              • Bài 5-Cuộc khổ nạn của chúa Jesus
              • Bài 6-Chúa Jesus sống lại & lên trời
              • Bài 7-Chúa Thánh Thần
              • Bài 8-Thiên Chúa Ba Ngôi
              • Bài 9-Cộng Đoàn Hội Thánh
              • Bài 10-Tổ Chức Hội Thánh
              • Bài 11-ĐỨC MA-RI-A MẸ CHÚA GIÊ-SU VÀ MẸ HỘI THÁNH
              • Bài 12-ƠN THA TỘI
              • Bài 13-ƠN PHỤC SINH VÀ ĐỜI SỐNG VĨNH CỬU
            • Lời nói đầu
            • Bài mở đầu
            • Phần 2-Sống trong chúa Ki-tô
              • Bài 14-Con người là hình ảnh của Thiên Chúa
        • Nhà thờ & địa lý
          • Lược sử Giáo xứ Thánh Gẫm
        • Trung Vu Cssr
          • KHI HỌ TOAN TÍNH, HÃY CHẮC CHẮN RẰNG BẠN ĐANG LẦN CHUỖI MÂN CÔI...
          • Đôi khi, ma quỷ không đến với cặp sừng đáng sợ; nó đến trong hình hài của một quý ông...
          • ĐỪNG ĐỔI SỰ THẬT LẤY HÒA BÌNH; VIỆC ẤY SẼ PHẢN TÁC DỤNG...
          • XÁC ĐỊNH BẢN THÂN HOẶC NGƯỜI KHÁC SẼ XÁC ĐỊNH BẠN
          • ĐỪNG BAO GIỜ PHỚT LỜ TIẾNG GỌI KÊU GỌI TA CẦU NGUYỆN...
          • AI HIỂU ĐƯỢC THỜI GIAN VÀ THỜI ĐIỂM SẼ KHÔNG GHEN TỊ VỚI AI...
          • Ở SAI NƠI, BẠN SẼ KHÔNG BAO GIỜ ĐƯỢC TRÂN TRỌNG ...
          • SỰ KHÁC BIỆT GIỮA: TÔNG ĐỒ VÀ MÔN ĐỆ
          • NHƯỜNG NHỊN NGHĨA LÀ BẠN TRÂN TRỌNG MỐI QUAN HỆ HƠN LÀ CÁI TÔI
          • THÔNG ĐIỆP DILEXIT NOS CỦA ĐỨC THÁNH CHA PHANXICÔ VỀ TÌNH YÊU NHÂN LOẠI VÀ THẦN LINH CỦA THÁNH TÂM C
          • MỘT NGƯỜI LÃNH ĐẠO PHẢI CHẤP NHẬN SỰ PHÊ BÌNH XÂY DỰNG
          • ĐỪNG NÓI, “CHUYỆN ẤY SẼ KHÔNG BAO GIỜ XẢY ĐẾN VỚI TÔI;” BÀN CỜ CÓ LÚC XOAY CHIỀU
          • ĐỪNG SỐNG ĐỂ LÀM HÀI LÒNG NGƯỜI ĐỜI; CON NGƯỜI RẤT NHANH QUÊN KẺ ĐÃ KHUẤT...
          • Mặc áo nhặm và ngồi trên tro
          • Không ai thực sự thất bại, chỉ là chúng ta đang trải qua những thăng trầm của cuộc sống
          • GIÀU HAY NGHÈO LÀ DỰA VÀO BẢN CHẤT, KHÔNG PHẢI CỦA CẢI
          • CHÚNG TA ĐỀU CÓ MỘT CHIẾC TÚI; BẠN ĐANG MANG GÌ TRONG ĐÓ?
          • ĐÔI KHI, BUÔNG BỎ LÀ CON ĐƯỜNG DUY NHẤT ĐỂ CHỮA LÀNH
          • Hôm nay là lễ nhớ Đức Maria Nữ Vương Thiên Đàng!
          • Đừng tách rời Sự Thật và Nhân Đức
          • MỘT NGÀY KHÓ CHO CÁI TÔI LÀ MỘT NGÀY TỐT CHO TÂM HỒN
          • ĐỪNG ĐỂ SỰ HIỆN ĐẠI HỦY HOẠI CON CÁI BẠN...
          • BẠN BÈ CHÂN THÀNH RẤT HIẾM; NẾU CÓ, HÃY GIỮ LẤY
          • Nói chậm, nói vừa phải và nói ít.
          • Có nên hài lòng với điều kiện tối thiểu?
          • KHI NGƯỜI KHÁC TIN TƯỞNG BẠN VỚI NHỮNG YẾU ĐUỐI CỦA HỌ, XIN ĐỪNG LỢI DỤNG ĐIỀU ĐÓ ĐỂ CHỐNG LẠI HỌ.
          • Lỗ Kim trong Kinh Thánh là thứ gì ?
          • Dù đã cầu nguyện nhưng khó khăn vẫn chồng chất...
          • ĐỪNG NÓI RẰNG KẺ THẤT BẠI LÀ SẼ THẤT BẠI MÃI MÃI...
          • CAM KẾT LÀ HÀNH ĐỘNG, KHÔNG PHẢI LỜI NÓI
          • Bỏ lối tư duy "cái gì đến, sẽ đến"; hãy chiến đấu cho những điều bạn mong ước
          • LỜI BÀO CHỮA VỤNG VỀ
          • DƯỚI SỰ CHE CHỞ CỦA MẸ MARIA, KẺ THÙ KHÔNG THỂ ĐÁNH BẠI BẠN...
          • BẠN ĐÔI KHI CẦN HÀNH ĐỘNG, KHÔNG PHẢI CHỈ KIÊN NHẪN
          • Tuyên bố quan điểm về Lễ khai mạc Thế vận hội của Hội đồng Giám mục Chính thống Coptic Bắc Mỹ
          • Uống nước từ ly vỡ sẽ khiến bạn bị thương, cũng như tranh cãi với những người độc hại
          • Yêu Là Dám Chấp Nhận Ngay Cả Khi Bị Giáo Hội Làm Tổn Thương
          • CHẠY ĐẾN VỚI CHÚA GIÊSU TRONG BÍ TÍCH THÁNH THỂ HOẶC NHỮNG CON SÓI ĐÓ SẼ XÉ NÁT BẠN
          • QUY TẮC TIẾN HÀNH BIỆN PHÂN CÁC HIỆN TƯỢNG ĐƯỢC CHO LÀ CÓ NGUỒN GỐC SIÊU NHIÊN
            • Dẫn Nhập : Lắng Nghe Thần Khí Hoạt Động Nơi Dân Chúa
              • Sự Sửa Đổi Gần Đây
              • Lý Do Cho Các Quy Tắc Mới
              • Các Khía Cạnh Mới
              • Nhận Biết Hành Động Của Chúa Thánh Thần
              • Sự Tham Gia Và Đồng Hành Của Bộ
            • Lời Giới Thiệu
              • I. NHỮNG HƯỚNG DẪN CHUNG
              • II. CÁC THỦ TỤC CẦN LÀM THEO
              • Giai đoạn Kết luận
          • Ý nghĩa bức tranh Chúa Giêsu đánh đuổi những người buôn bán trong Đền Thờ
          • Fiducia Supplicans
            • Thông cáo báo chí liên quan đến việc tiếp nhận Fiducia supplicans của Thánh Bộ Giáo Lý Đức Tin
            • Hỏi đáp ngắn gọn về văn kiện "Fiducia Supplicans"
            • Tuyên bố Fiducia Supplicans về ý nghĩa mục vụ của việc chúc lành
            • HƯỚNG DẪN MỤC VỤ CHO VIỆC THỰC HIỆN FIDUCIA SUPPLICANS
            • Thông báo của Tổng Giáo Phận Singapore:
            • Tuyên bố Fiducia Supplicans về ý nghĩa mục vụ của việc chúc lành | Fiducia Supplicans
          • Dignitas Infinita
            • Tuyên bố Dignitas Infinita, văn kiện mới nhất của Tòa Thánh bàn về Phẩm Giá Con Người .
            • Phân Tích Triết Học về Tuyên bố Dignitas Infinita (Phẩm Giá Vô Hạn)
            • Trong 'Dignitas Infinita', Vatican bảo vệ con người, không phải chính trị"
            • Dignitas và truyền thông
            • Đạo đức sinh học trong Dignitas Infinita
            • Dignitas Infinita: Cái nhìn Tổng quan
            • Dignitas Infinitas: Giới bảo thủ hoan nghênh, giới cấp tiến lại coi đây là một bước lùi
            • BẢY ĐIỂM MƠ HỒ CỦA TUYÊN BỐ DIGNITAS INFINITAS
            • Ba điểm để hiểu "Dignitas infinita"
            • Dignitas Infinita - Bốn loại phẩm giá
            • Dignitas Infinita: Giáo Huấn Xã Hội Công Giáo Tái Khẳng Định Truyền Thống Nhân Quyền Phổ Quát
          • GỌI CHO HỌ NGAY, ĐỪNG MONG TRÊN THIÊN ĐƯỜNG CÓ BỐT ĐIỆN THOẠI...
          • THIÊN CHÚA HIỆN HỮU NHƯNG BẠN KHÔNG PHẢI LÀ NGÀI... HÃY SỐNG KHIÊM NHƯỜNG
          • AI LÀ BẠN CỦA BẠN?
          • CHÚA GIÊSU ĐÃ KHÔNG CHẾT ĐỂ LÀM CHO BẠN TRỞ THÀNH TỶ PHÚ; HÃY BIẾT ĐIỀU NÀY VÀ BÌNH AN...
          • NHÀ CÓ Ô DÙ VÀ THẾ HỆ DỰA DẪM
          • NĂNG LỰC VÀ TÀI NĂNG MỞ RA CÁNH CỬA; NHƯNG SỰ KHÔN NGOAN VÀ KỶ LUẬT MỚI LÀ THỨ GIỮ CHO NÓ LUÔN MỞ...
          • XÂY DỰNG ĐỨC TIN TRƯỚC CƠN BÃO...
          • GIỮA NGHI NGỜ VÀ TIN TƯỞNG
          • Ý nghĩa bức tranh Lễ Truyền Tin của Titian
          • Tu vậy mới là tu
          • KỂ CẢ KHI BẠN NÓI SỰ THẬT, Ý ĐỊNH CỦA BẠN VẪN QUAN TRỌNG...
          • ĐỨC GIÁO HOÀNG THỰC SỰ ĐÃ NÓI GÌ?
          • [Infographic] 01/01/2024: Thông điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô nhân ngày Hòa bình Thế giới lần thứ
          • Trí tuệ nhân tạo và Hòa bình – Vấn đề mới đặt ra cho các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế
          • ĐIỀU CHÚNG TA BIẾT MÀ HỌ KHÔNG BIẾT...
          • CHUỖI MÂN CÔI THỰC HIỆN NHỮNG ĐIỀU KỲ DIỆU...
          • Tiểu sử Tôi Tớ Chúa Dumoulin Boria, Giám mục Tây Đàng Ngoài (1)
          • Báo cáo năm 1872 về Hạt Đại diện Tông Tòa Nam Đàng Ngoài
          • Các Thừa sai Pháp ở Bắc Kỳ (1): LỜI MỞ ĐẦU
          • Các Đấng Tử Đạo Của Nam Kỳ
          • Một bằng chứng lịch sử mới tìm thấy liên quan tới vụ thảm sát giáo dân ở Biên Hòa
          • Về vụ giải cứu 5 thừa sai Pháp năm 1843
          • Trích thư chung năm xxxx của Hội Thừa Sai Paris
            • Thư chung năm 1858 của Hội Thừa Sai Paris - Tây Đàng Trong
            • Thư luân lưu năm 1841 của Hội Thừa sai Paris
            • Trích thư Luân lưu năm 1840 của Hội Thừa Sai Paris
            • Trích Thư Luân lưu năm 1842 của Hội Thừa Sai Paris
            • Trích thư luân lưu năm 1844 của Hội Thừa Sai Paris.
            • Trích Thư chung năm 1845 của Hội Thừa Sai Paris
            • Trích THƯ CHUNG năm 1846 của Hội Thừa Sai Paris
            • Trích Thư chung năm 1847 của Hội Thừa Sai Paris
            • Thư chung năm 1848 của Hội Thừa sai Paris
            • Trích thư chung năm 1849 của Hội Thừa Sai Paris
            • Trích Thư chung năm 1852 của Hội Thừa sai Paris
            • Trích Thư chung năm 1853 của Hội Thừa sai Paris
            • Trích Thư Chung 1854 của Hội Thừa Sai Paris
            • Trích Thư chung năm 1855 của Hội Thừa Sai Paris
            • Trích Thư Chung năm 1856 của Hội Thừa Sai Paris
          • NGƯỜI CÔNG GIÁO CÓ NÊN DÙNG MẠNG XÃ HỘI ĐỂ PHÊ BÌNH GIÁO HỘI KHÔNG?
          • Cha John Aloysius Bonnard & Cha Augustin Schceffler : Các Thánh Tử Đạo Bắc Kỳ
          • Cha Philip Minh - Các Đấng Tử Đạo Của Nam Kỳ
        • Phêrô Nguyễn Văn Khải DCCT
          • MỘT TẬP TỤC ĐẠO ĐỨC RẤT HAY CỦA CÔNG GIÁO TRONG NGÀY LỄ CHÚA HIỂN LINH
          • NHỮNG LỜI RẤT HAY VÀ RẤT THỐNG THIẾT CỦA ĐỨC THÁNH CHA PHANXICÔ TRONG SỨ ĐIỆP MÙA CHAY 2024
          • LỢI ÍCH KỲ DIỆU TỪ VIỆC THỰC HÀNH CÁCH ĂN CHAY MÀ CHÚA ƯA THÍCH (Is 58: 6-9)
          • NGUỒN GỐC VÀ Ý NGHĨA PHẨM PHỤC CỦA CÁC LINH MỤC MẶC TRONG THÁNH LỄ
          • THÔNG ĐIỆP MÙA CHAY 2024 CỦA ĐỨC THÁNH CHA PHANXICÔ
          • ĐỂ HIỂU CHO ĐÚNG TUYÊN BỐ LIÊN QUAN ĐẾN VIỆC CHÚC LÀNH CHO CÁC CẶP ĐỒNG GIỚI VÀ CÁC CẶP BẤT HỢP LỆ
          • CHUYỆN ĐI ĂN ĐÁM CƯỚI “KHÔNG PHÉP ĐẠO”
      • Phật Giáo
        • TẦM QUAN TRỌNG CỦA THIỆN NGHIỆP – LỜI DẠY TỪ KINH CUNDA NGƯỜI THỢ RÈN
        • CHÁNH NGỮ (SAMMĀ-VĀCĀ) TRONG PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY
        • Kinh chánh tri kiến | Phật Giáo Nguyên Thủy - kinh NIKAYA
          • P01-Thiện và bất thiện
          • P02-Thức ăn
          • P03-Tứ Diệu Đế
          • P04-Già và chết
          • P05-Sanh (Sinh)
          • P06-Hữu
          • P07-Chấp thủ
          • P08-Tham Ái
          • P09-Cảm thọ
          • P10-Xúc
          • P11-6 nhập
          • P12-Danh Sắc (Thân Tâm)
          • P13-Thức (Ý thức, nhận thức)
          • P14-Hành
          • P15-Vô Minh
          • P.16-Phần cuối - Lậu Hoặc
        • Kinh sám hối
          • Các cách khấn nguyện, sám hối tại nhà
          • Cần lưu ý gì khi đọc kinh sám hối hằng ngày?
          • khấn nguyện số 1 -Kinh sám hối
          • khấn nguyện số 2 -Kinh sám hối
          • khấn nguyện số 3 - Kinh sám hối
          • khấn nguyện số 4 - Kinh sám hối
        • Budsas.org - Bình Anson
          • Binh Anson's Facebook
            • TỈNH THỨC TRƯỚC CÁI CHẾT (2) | Hòa thượng Gunaratana (2017)
            • Nhầm lẫn giữa cây SALA và cây ĐẦU LÂN (Hàm Rồng)
            • GIỚI THIỆU PHẬT GIÁO TRONG 5 PHÚT
            • ĐẠI KINH THIẾT LẬP NIỆM (DN 22)
            • TÔI ĐÃ ĐẾN VỚI PHẬT GIÁO THERAVADA NHƯ THẾ NÀO?
            • DỊCH KINH VÀ ĐẠI HỌC - Hòa thượng Thích Minh Châu - Chánh pháp và Hạnh phúc
            • HẠNH ĐẦU ĐÀ CỦA TRƯỞNG LÃO MAHĀKASSAPA (ĐẠI CA-DIẾP)
            • Lời Phật dạy :PHÚC LỢI CHO MÌNH VÀ CHO NGƯỜI KHÁC
            • TAM TẠNG THÁNH ĐIỂN PHẬT GIÁO VIỆT NAM
            • CHÁNH NGỮ KHI SỬ DỤNG MẠNG XÃ HỘI
            • CÁC PHÁP HÀNH ĐẦU-ĐÀ PHỔ THÔNG TRONG THỜI HIỆN ĐẠI
            • Lời Phật dạy : NGƯỜI MÙ SỜ VOI
            • Làm lành, tránh ác, tu tâm.
            • Lời Phật dạy :THÙNG RỖNG KÊU TO
            • Chỉ là MỘT HẠT CÁT.
            • LÀM THẾ NÀO ĐỂ GIÁC NGỘ?
          • A.Căn bản Phật pháp
            • 1.Giới thiệu đạo Phật | Tỳ kheo Bodhicitto
            • 2.Tóm Tắt Căn Bản Phật Giáo | Tỳ khưu Dhammika | Bình Anson lược dịch
            • 3.Lịch sử Đức Phật Thích Ca Mâu Ni | Gia Tuệ
            • 4.Đức Phật của chúng ta Tỳ kheo Thích Minh Châu
            • 5.Tam Tạng Kinh Điển Nguyên Thủy (Tam Tạng - Tipitaka)
            • 6.Tránh Vụ Phật Tử Tại Gia | Thích Thanh Từ
            • 7.Đạo đức trong nếp sống người Phật tử | Tỳ kheo Thích Minh Châu
            • 8.Người Phật tử chân chánh | Phúc Trung
            • 9.Phật giáo là gì? | Hòa thượng Narada
            • 10.Con đường giác ngộ theo kinh điển Nikaya | Thích Nữ Trí Liên
          • B.Lịch sử (về Tam Tạng Kinh,hình thành Đại Thừa, Nguyên Thủy v.v..)
            • 1.Tam Tạng Kinh Điển | Bình Anson
            • 2.Cây cỗ thụ Phật Giáo | R.P. Hayes
            • 3.Mahayana và Theravada: Cùng một cỗ xe | Bình Anson
            • 4.Sự hình thành Đại thừa | J. R. O'Neil
            • 5.Đạo Phật Nguyên Thủy và Đạo Phật Đại Thừa | Hòa thượng W. Rahula & Tỳ kheo Thiện Minh dịch
            • 6.Khái quát lịch sử truyền bá kinh điển và những đặc điểm của Kinh tạng Nikàya | Thích Viên Giác
            • 7.Khái quát về nguồn gốc kinh A-hàm | Thích Nguyên Hiền
            • 8.Sự hình thành của A Tỳ Ðạt Ma | Hòa thượng Thích Thiện Siêu
            • 9.Giới thiệu Phật giáo Nguyên thủy tại Việt Nam
              • A.Lịch sử phát triển
                • 9.1.Đạo Phật Nguyên Thủy tại Việt Nam | Bình Anson
                • 9.2.Năm trung tâm hoằng pháp đầu tiên của Phật giáo Nguyên thủy | Tỳ kheo Thiện Minh
                • 9.3.Một số đặc điểm trong sinh hoạt của Phật giáo Nam tông | Tỳ kheo Thiện Minh
                • 9.4.Vài nét về sự phát triển của Phật giáo Nguyên thủy tại Việt Nam | Tỳ kheo Thiện Minh
                • 9.5.Một số đặc điểm trong sinh hoạt của Phật giáo Nam tông | Tỳ kheo Thiện Minh
                • 9.6.Phật giáo Nam tông Việt Nam: Cái nhìn từ bên ngoài | Thích Huệ Giáo
                • 9.7.Những Nhà Sư Phật giáo Nguyên thủy truyền giáo đầu tiên ở Sài gòn - Gia định | Tỳ kheo Thiện Min
                • 9.8.Phật giáo Nam tông ở Cố đô Huế | Tỳ kheo Thiện Minh
              • B.Nghi thức sinh hoạt
                • 9.9.Lễ hội trong truyền thống Phật giáo Nguyên thủy | Tỳ kheo Thiện Minh
                  • 9.9.1.Ý nghĩa lễ hội rằm tháng Giêng (Màghapùja)
                  • 9.9.2.Ý nghĩ lễ hội rằm tháng Tư (Vesàkhapùja)
                  • 9.9.3.Ý Nghĩa Lễ Hội Rằm Tháng Sáu (Àsàlhapùjà)
                  • 9.9.4.Ý nghĩa lễ hội Rằm tháng Bảy
                  • 9.9.5.Ý nghĩa lễ hội Rằm tháng Chín
                • 9.10.Nghi thức Phật giáo Nguyên thủy | Tỳ kheo Thiện Minh
                • 9.11.Nghi Thức Tụng Niệm trong truyền thống Phật giáo Nguyên thủy
        • Xá-lợi | Biết thêm về ngọc xá-lợi
        • Phật Giáo Theravāda – Dhamma
          • Bộ nền tảng Phật giáo – Ngài Hộ Pháp
            • Phật Giáo Là Gì? Nền Tảng Phật Giáo – Tỳ-Khưu Hộ Pháp
            • Kinh Chuyển Pháp Luân – Tỳ Kheo Hộ Pháp
            • Nền Tảng Phật Giáo & Các Đầu Sách Tỳ Khưu Hộ Pháp Biên Soạn
            • Bát Chánh Đạo, Pháp Hành Trung Đạo – Tỳ Kheo Hộ Pháp
            • Ngày Rằm Tháng Tư Trong Phật Giáo – Tỳ Khưu Hộ Pháp
            • 3 Con Đường Thoát Khổ – Tỳ Khưu Hộ Pháp
          • Phật Pháp Căn Bản
            • Phần I
              • 1.1.Phần I – Giới Thiệu Đức Phật, Đức Pháp, Đức Tăng
              • 1.2.Phần I – Cuộc Đời Đức Phật
              • 1.3.Phần I – Tứ Diệu Đế
              • 1.4.Phần I – Bát Chánh Đạo
              • 1.5.Phần I – Giảng Giải Thêm Về Bốn Tầng Thiền Định (Jhana)
              • 1.6.Phần I – Nghiệp
              • 1.7.Bản Phần I – Nghiệp Chứa Ở Đâu?
              • 1.8.Phần I – Có Thể Biến Cải Quả Của Nghiệp Không?
              • 1.9.Phần I – Những Hiểu Biết Sai Lầm Hay Tà Kiến Về Kamma (Nghiệp)
              • 1.10.Phần I – Tìm Hiểu Về Nghiệp (Tiếp Theo)
              • 1.11.Phần I – Một Số Câu Hỏi Liên Quan Đến Nghiệp
              • 1.12.Phần I – Lợi Ích Của Sự Hiểu Biết Luật Nghiệp Báo
              • 1.13.Phần I – Các Loại Nghiệp
              • 1.14.Phần I – Lý Duyên Sinh
              • 1.15.Phần I – Luật Duyên Hệ Duyên
              • 1.16.Phần I – Hướng Dẫn Hành Thiền
              • 1.17.Phần I – Thiền Tha Thứ
              • 1.18.Phần I – Thiền Từ Ái (Niệm Tâm Từ)
              • 1.19.Phần I – Thực Hành Thiền Tha Thứ Và Thiền Từ Ái
            • Phần 2
              • 2.1.Phần II – Đặc Tính Siêu Việt Của Phật Giáo
              • 2.2.Phần II – Các Hạng Chúng Sinh Trên Đường Giải Thoát
              • 2.2.Phần II – Con Đường Giải Thoát
              • 2.4.Phần II – Hai Loại Quy Y
              • 2.5.Phần II – Quy Y Siêu Thế
              • 2.6.Phần II – Thiền Định (Samatha)
              • 2.7-Phần II - THIỀN MINH SÁT (VIPASSANĀ)
              • 2.8.Phần II -– Tông Phái Và Kết Tập Tam Tạng
              • 2.9.Phần II – Vô Ngã
              • 2.10.Phần II – Phụ Lục – Hãy Tìm Hiểu Tôn Giáo Này
              • 2.11.Phần II - HƯỚNG DẪN HÀNH THIỀN
              • 2.12-Phần II – Thực Hành Thiền Tha Thứ Và Thiền Từ Ái
          • 13 Điều Học Tăng Tàn – Luật Xuất Gia Tóm Tắt – Tỳ Khưu Hộ Tông
        • Nguyễn Gia Việt
          • Xá lợi lớn nhứt của một đời người là tiếng thơm và những việc giúp ích cho chúng sanh của người đó đ
          • Sống để rèn luyện đạo đức và sống cho thành nhân chớ không phải vì sợ nghiệp quả
          • Bốn hướng tám phương trời là gì?
          • Đạo Phật nguyên bổn trong giáo lý không có "lễ hằng thuận" ,cũng không có "giáo lý hôn nhân"
          • Đi chùa cầu bình an cho "mọi người và gia đình" có được không?
          • Đức Phật Thích Ca quan niệm về Trời (Đấng Tạo Hóa) như thế nào?
        • Huỳnh Duy Lộc
          • Phật giáo và con đường thoát khổ
          • Đức Phật: từ giây phút giác ngộ tới 50 năm làm khất sĩ | Mừng Phật Đản, Phật Lịch 2568
          • Đại lễ Phật đản 2024: Đức Phật và lý Duyên khởi
          • Phái Theravada (Thượng tọa bộ) của Phật giáo
          • Bồ Đề Đạt Ma, vị tổ thứ 28 của Thiền tông
          • Đức Phật và quán niệm về cái chết
          • Phật giáo Đại thừa: bối cảnh ra đời và ảnh hưởng
          • Hermann Oldenberg và “Đức Phật, cuộc đời, học thuyết và tăng đoàn”
        • Thích Tuệ Sỹ
          • (PDF) Kỷ yếu Tri ân Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ
          • TIỂU SỬ HÒA THƯỢNG THÍCH NGUYÊN CHỨNG | Hiệu: Tuệ Sỹ
          • Hoà thượng Tuệ Sỹ viên tịch
          • Hoà Thượng Thích Tuệ Sỹ Và “Tô Đông Pha Những Phương Trời Viễn Mộng”
          • Tuệ Sỹ và “Triết học về tánh Không”
        • Bồ Đề Đạt Ma, vị tổ thứ 28 của Thiền tông
        • MƯỜI HAI NHÂN DUYÊN - NGUYÊN LÝ VÀ ĐỊNH NGHĨA
      • Cao Đài
        • Khái quát về Đạo Cao Đài
    • 5.Nghiên cứu Quốc tế
      • Mỹ tăng thuế quan với toàn thế giới trong “Ngày giải phóng”, Việt Nam nằm trong nhóm cao nhất
      • Thế Giới Hôm Nay
        • THẾ GIỚI HÔM NAY: 21/06/2024
        • THẾ GIỚI HÔM NAY: 20/06/2024
        • THẾ GIỚI HÔM NAY: 18/06/2024
      • CUỘC ĐÀN ÁP HỒI GIÁO CỦA BẮC KINH ĐANG NHẮM ĐẾN TRẺ EM
      • “NHÀ NƯỚC NGẦM” CỦA TRUMP
      • TẠI SAO ĐẠO ĐỨC LÀ KẺ THÙ CỦA HÒA BÌNH?
      • NHỮNG THAY ĐỔI NHÂN KHẨU HỌC CHƯA TỪNG THẤY Ở TRUNG QUỐC
    • 6.HR/Admin-Thuế-Tài chính/Kế toán
      • Đừng thần thánh hóa việc đi thực tập sớm
      • Kế toán tài chính | Hạch toán
        • Hướng dẫn hạch toán mượn tiền giám đốc
      • SAU KHI ĐI LÀM BẠN NHẬN RA ĐIỀU GÌ?
      • Phạm Quang Phước - Hệ Thống Lương 3P
      • Bich Le
        • Series: Nghệ Thuật Offboarding – "Ly hôn" đúng cách nơi công sở
          • Phần 1: Offboarding là gì? Tại sao nó quan trọng?
          • Phần 2: Những Sai Lầm Phổ Biến Khi Offboarding
          • Phần 3: Hỗ trợ quyền lợi cho nhân viên khi nghỉ việc – Đừng để họ ra đi trong ấm ức!
          • Phần 4 - Exit Interview: Hỏi Gì Để Thực Sự Học Hỏi?
        • Series - Bí mật HR không ai nói
          • Phần 1: Cách deal lương để không bị ép giá
          • Phần 2: Tại sao những người làm ít hơn bạn lại được lương cao hơn?
          • Phần 3: Bạn có thật sự được “đánh giá công bằng” khi xét tăng lương hay không?
          • Phần 4.1: Làm thế nào để được thăng tiến mà không cần nịnh bợ sếp?
          • Phần 4.2: Làm thế nào để được thăng tiến mà không cần nịnh bợ sếp?
          • Phần 5: Dấu hiệu cho thấy công ty đang ép bạn nghỉ việc (mà không nói thẳng)
          • Phần 6: Những sai lầm khiến nhân viên giỏi không bao giờ thăng tiến
          • Phần 7: Khi nào nên nhảy việc? Khi nào nên ở lại? Nghệ thuật ra quyết định trong sự nghiệp.
          • Phần 8: Vì sao công ty luôn thích tuyển người mới thay vì tăng lương cho nhân viên cũ?
          • Phần 9: Tại sao nhân viên giỏi nghỉ việc, nhưng công ty vẫn không quan tâm?
      • Thanh Huyen Tran
        • HRBP có nên trực tiếp giải quyết xung đột nội bộ hay chỉ đóng vai trò tư vấn?
      • BẢN TIN NHÂN SỰ |bởi : 101 quản trị nhân sự
        • BẢN TIN NHÂN SỰ NGÀY 26-27/2/2025
      • BỊ "SA THẢI" CÓ LƯU VÀO HỒ SƠ VÀ BỊ CHECK REFERENCE KHI XIN VIỆC TIẾP THEO???
      • Tổng hợp Bộ luật lao động qua các năm
      • Cập nhật văn bản hướng dẫn Bộ luật Lao động 2019
      • SINH VIÊN MỚI RA TRƯỜNG KHÔNG CÓ KINH NGHIỆM LÀM SAO TÌM ĐƯỢC VIỆC LÀM?
      • Thắng Huỳnh
        • Xúc phạm /Vu khống/ Công kích/ “Bóc phốt” người khác trên mạng xã hội.
      • HR CẦN LÀM GÌ ĐỂ XÂY DỰNG EMPLOYER BRANDING MẠNH MẼ TRÊN MẠNG XÃ HỘI?
      • NHỮNG CÂU CHUYỆN VỀ LƯƠNG KHI BẮT ĐẦU ĐI LÀM
      • 6.1.HR/Admin
      • 6.2.Thuế
        • BHXH
        • Giảm Trừ Thuế TNCN
          • Giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc là một trong những quyền lợi quan trọng của người nộp thuế
          • 10 Lưu Ý Khi Đăng Ký Người Phụ Thuộc Để Giảm Trừ Thuế TNCN
          • Hướng dẫn làm Hồ Sơ Đăng Ký Thuế cho Người Phụ Thuộc - năm 2024 [tham khảo]
          • 12 THU NHẬP MIỄN THUẾ TNDN
          • 16 thông tin về thu nhập miễn thuế thu nhập cá nhân - 2024
      • 6.3.Tài chính/Kế toán
      • NHỮNG CÂU CHUYỆN VỀ LƯƠNG KHI BẮT ĐẦU ĐI LÀM
      • KHUNG NĂNG LỰC (Competency Framework) - NỀN TẢNG CHO SỰ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ & TỔ CHỨC
      • NHỮNG KỸ NĂNG CẦN CHUẨN BỊ TRƯỚC KHI ĐI LÀM
      • NGƯỜI LÀM NHÂN SỰ PHẢI CÓ ĐỦ KIẾN THỨC VỀ LUẬT LAO ĐỘNG
      • Vai trò của HR trong làn sóng AI đang dần thay thế lao động?
      • Tổng hợp 104 Bài viết chuyên sâu HR & LEADERSHIP trong năm 2024 trên Phi&P - HR & Leadership
        • I. AI VÀ CÔNG NGHỆ TRONG QUẢN LÝ NHÂN SỰ
          • 1.AI trong Quản lý Nguồn Nhân lực - Lịch sử phát triển của AI
          • 2.AI trong Quản trị Nguồn Nhân lực - Tác động tiềm ẩn của AI
          • 3.AI trong Quản trị Nguồn Nhân lực - Những lợi ích từ việc áp dụng AI
          • 4.AI trong Quản trị Nguồn Nhân lực - AI và ứng dụng trong công việc
          • 5.AI trong Quản trị Nguồn Nhân lực AI trong Quản trị Nguồn Nhân lực
          • 6.AI trong Quản trị Nguồn Nhân lực - AI trong Quản trị Nguồn Nhân lực
          • 7.AI trong Quản trị Nguồn Nhân lực - AI trong Quản trị Nguồn Nhân lực
          • 8.03 bước tiếp cận hiệu quả để ứng dụng AI trong Nhân sự
          • 9.Bài trình bày đính kèm nói về "Lãnh đạo đối diện với sự phát triển của Kỷ nguyên AI như thế nào?"
      • Challenge 2025: 365 ngày - Mỗi ngày 1 thuật ngữ Nhân sự
        • Ngày 1: Thuật ngữ "Employee Morale - Tinh thần nhân viên"
        • Ngày 2: Thuật ngữ "9 Box Grid - Mô hình 9 chiếc hộp"
        • NGÀY 6: BEHAVIORAL EVENT INTERVIEWING (PHỎNG VẤN SỰ KIỆN HÀNH VI) TRONG TUYỂN DỤNG NHÂN TÀI
        • NGÀY 7: BLENDED LEARNING SOLUTIONS TRONG ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN
        • NGÀY 8: BOTTOM-UP COMMUNICATION TRONG TỔ CHỨC
        • NGÀY 12: BASE PAY - KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG COMPENSATION & BENEFITS
        • NGÀY 13: BEHAVIORAL COMPETENCIES - VAI TRÒ & Ý NGHĨA TRONG EMPLOYEE DEVELOPMENT
        • NGÀY 14: BEREAVEMENT LEAVE: KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG LEAVE MANAGEMENT
        • NGÀY 15: BIWEEKLY PAY - KHÁI NIỆM &VAI TRÒ TRONG PAYROLL
        • NGÀY 16: BLENDED WORKFORCE: KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG WORKFORCE PLANNING
        • NGÀY 17: CROSSBOARDING: CHUYỂN ĐỔI NỘI BỘ - NÂNG TẦM CHIẾN LƯỢC NHÂN SỰ
        • NGÀY 18: CULTURE ADD: KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG COMPANY CULTURE
        • NGÀY 19: BROADBANDING - KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG COMPENSATION & BENEFITS
        • NGÀY 20: BUDDY PUNCHING - KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG COMPLIANCE
        • NGÀY 21: CANDIDATE REDISCOVERY TOOLS: KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG TALENT ACQUISITION
        • NGÀY 22: COLLABORATIVE LEADERSHIP: KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG LEADERSHIP STYLE
        • NGÀY 23: CAREER LATTICE - KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG CAREER DEVELOPMENT
        • NGÀY 27: CANDIDATE NPS - KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG HR ANALYTICS
        • NGÀY 33: COMMISSION PAY - KHÁI NIỆM & VAI TRÒ TRONG COMPENSATION & BENEFITS
        • NGÀY 38: COMPETENCY-BASED PAY: TIẾP CẬN DỰA TRÊN NĂNG LỰC TRONG QUẢN LÝ TIỀN LƯƠNG
        • NGÀY 39: NÂNG TẦM CẠNH TRANH VỚI COMPETITIVE PAY TRONG QUẢN LÝ TIỀN LƯƠNG
        • NGÀY 42: CONTINGENCY RECRUITING - GIẢI PHÁP TUYỂN DỤNG LINH HOẠT TRONG THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG ĐƯƠNG ĐẠI
        • NGÀY 43: CONTINGENT WORKERS - KHAI THÁC LỰC LƯỢNG LAO ĐỘNG LINH HOẠT TRONG KẾ HOẠCH NHÂN SỰ
        • NGÀY 44: CONTINUANCE COMMITMENT - YẾU TỐ THEN CHỐT TRONG CAM KẾT NHÂN VIÊN
        • NGÀY 45: CONTINUOUS CHANGE - ĐỊNH HÌNH THẾ HỆ TIẾP THEO TRONG QUẢN LÝ THAY ĐỔI
        • NGÀY 46: FLEXIBLE STAFFING - ĐÁP ỨNG NHU CẦU NHÂN SỰ BIẾN ĐỘNG THÔNG QUA NHÂN VIÊN HỢP ĐỒNG
        • NGÀY 48: COST TO COMPANY (CTC) - HIỂU SÂU VỀ TỔNG CHI PHÍ NHÂN SỰ TRONG LƯƠNG BỔNG
        • NGÀY 49: BOOMERANG EMPLOYEES - CHIẾN LƯỢC GIỮ CHÂN NHÂN TÀI
        • NGÀY 50: KHÁM PHÁ BOUNDARYLESS ORGANIZATION TRONG THIẾT KẾ TỔ CHỨC
        • NGÀY 51: KHÁM PHÁ CULTURE FRAMEWORK TRONG VĂN HÓA NHÂN SỰ (ORGANIZATIONAL DEVELOPMENT)
        • NGÀY 52: KHÁM PHÁ CYBERVETTING TRONG CÔNG NGHỆ NHÂN SỰ (HR TECHNOLOGY)
        • NGÀY 53: KHÁM PHÁ DATA-DRIVEN RECRUITING TRONG TUYỂN DỤNG
        • NGÀY 54: KHÁM PHÁ CHIẾN LƯỢC TÌM KIẾM ĐA DẠNG (DIVERSITY SOURCING STRATEGIES) TRONG DIVERSITY & INCL
        • NGÀY 58: KHÁM PHÁ DECENTRALIZED ORGANIZATIONAL STRUCTURE TRONG THIẾT KẾ TỔ CHỨC
        • NGÀY 59: KHÁM PHÁ DELAYERING TRONG THIẾT KẾ TỔ CHỨC
        • Ngày 60: KHÁM PHÁ DELEGATIVE LEADERSHIP TRONG PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO
        • NGÀY 89: EMPLOYMENT STATUS – PHÂN LOẠI TRẠNG THÁI VIỆC LÀM TRONG EMPLOYMENT CLASSIFICATION
        • NGÀY 90: EXEMPT EMPLOYEE – PHÂN LOẠI NHÂN VIÊN MIỄN TRỪ TRONG EMPLOYMENT CLASSIFICATION
      • 7 Mô Hình Lắng Nghe Giúp Bạn Thành Công Trong Sự Nghiệp!
      • Trần Vũ Thanh
        • Chuyển Nghề tuổi 30, sao không dám?
      • Lương Ngọc Anh
        • 20 KỸ NĂNG QUAN TRỌNG CHO NGƯỜI LÀM NHÂN SỰ – Bạn đã trang bị đủ chưa?
        • Nhận Diện Sớm Biểu Hiện Tâm Lý Tiêu Cực Ở Nhân Viên: Phân Tích Từ Góc Độ Tâm Lý Học Tổ Chức và Chiến
        • [5 Mô Hình Chiến Lược] nổi tiếng từ McKinsey & Company, EY, PwC, Deloitte, BCG
        • Chăm Sóc Sức Khỏe Tinh Thần Cho Nhân Viên Tại Nơi Làm Việc: Với Chi Phí 0 Đồng
        • Lãnh Đạo Phục Vụ: Đặc điểm & những hình mẫu thành công!
        • [Goals] for HR in 2025: Xây dựng mục tiêu & kết quả quan trọng
        • Vai trò của HR trong Xây dựng Chiến lược: SO SÁNH GIỮA hr pRACTIONERS & HR DIrectors
        • So sánh vai trò của CEO, COO, CHRO, CFO trong SMEs, MNCs và Startups
      • Thao Ngoc Tran | Country Manager | Founder of HR Talks
        • Đừng trả lời “Em là người có thể làm việc dưới áp lực cao” khi được NTD hỏi “hãy mô tả phong cách là
        • Phụ nữ và những rào cản vô hình (Glass Ceiling)‼️
        • Lãnh đạo phục vụ
        • Thương hiệu cá nhân từ đâu mà có?
        • Tại sao người ta thường dùng “mindset” (Carols Dweck) khi muốn nói nghĩ, cảm nhận và phản ứng với cá
        • Có bao giờ trong phút giây nào bạn ngồi lại và tự hỏi “BẠN CÓ ĐANG SỐNG HẠNH PHÚC KHÔNG?”
        • Quản lý cấp trung cần biết!
        • Quấy rối tình dục (QRTD) - Ranh giới giữa vô văn hoá và khác biệt văn hoá là ở nhận thức
        • Làm gì khi bạn thấy mông lung trong sự nghiệp?
      • TẠM HOÃN XUẤT CẢNH DO NỢ THUẾ
      • Điều kiện vàng để hưởng các chế độ BHXH
      • 10 thay đổi lớn của Luật Bảo Hiểm Xã Hội - 2024
      • Bạn đã biết ? | Chế độ thai sản khi sinh con - 2024
      • HD chế độ Thuế & quản lý Thuế đối với các tổ chứ, cá nhân có hoạt động kinh doanh TMĐT
      • Hưởng lương hưu & Rút BHXH 1 lần | cách nào có lợi hơn ? [tham khảo]
      • Những chiếc Reg Flag Nên Né Khi Đi Phỏng Vấn
Powered by GitBook
On this page

Was this helpful?

  1. HomePage
  2. 3.Quê hương & đất nước. Tạp pín lù
  3. Triết - tìm hiểu về triết
  4. Triết học Kitô giáo

Sự thành hình triết học Kitô giáo

Sự thành hình triết học Kitô giáo | Cuộc đối thoại của các giáo phụ với triết học cổ điển

Phan Tấn Thành

Thời sự Thần học, số 85 (tháng 8/2019).

—————————–

Nhập đề

Khái niệm về Triết học Kitô giáo

Khái niệm về các giáo phụ

Khái niệm về các triết học thời giáo phụ

I. Giai đoạn một: Ba thế kỷ đầu tiên

A. Khung cảnh xã hội

B. Các trường phái triết học trong Đế quốc Roma

C. Thái độ của các triết gia đối với Kitô giáo

D. Kitô giáo với triết học Hy lạp

1/ Đối thoại: Giustinô, Clêmentê Alexandria

2/ Chống đối: Taxianô, Tertullianô

E. Ngộ giáo

II. Giai đoạn hai: Từ thế kỷ IV-VIII

A. Sự thành hình văn hóa Kitô giáo

B. Việc áp dụng triết học vào việc giải thích chân lý đức tin

1/ Các giáo phụ Hy-lạp với mầu nhiệm Thiên Chúa

2/ Các giáo phụ La-tinh với vấn đề con người

Kết luận. Gia sản của các giáo phụ: Hy-lạp-hóa Kitô giáo hay Kitô-hóa triết học Hy-lạp?

—————————–

Nhập đề

Trước khi trình bày công trình của các giáo phụ trong việc thành hình triết học Kitô giáo, thiết tưởng cần xác định vài khái niệm: triết học Kitô giáo là gì? Các giáo phụ là ai? Các giáo phụ đã gặp gỡ những thứ triết học nào?

A. Khái niệm về triết học Kitô giáo

Có triết học Kitô giáo không? Nếu có thì bắt đầu từ lúc nào?

Ta có thể trả lời CÓ hoặc KHÔNG tùy theo cách hiểu ý nghĩa của từ “triết học”.

1/ Có ít là hai lý do để trả lời KHÔNG.

Thứ nhất, Kitô giáo không phải là triết học, hiểu như một hệ thống tư tưởng (chẳng hạn như: Platon, Aristote, Marx). Kitô giáo là một “tôn giáo” rao giảng ơn cứu độ cho loài người.

Thứ hai, Kitô giáo không phải là triết học, bởi vì đặc điểm của suy tư triết học là tự do truy tầm chân lý, không bị ràng buộc bởi một yếu tố ngoại lai nào. Đang khi đó, “các chân lý Kitô giáo” được mặc khải từ trời, và lý trí bắt buộc chấp nhận chứ không thể nói ngược lại.

2/ Có ít là hai lý do để trả lời CÓ.

Thứ nhất, trong suốt lịch sử của thiên niên kỷ thứ nhất, nhiều tác giả đã trình bày Kitô giáo như philosophia theo nguyên ngữ của nó, nghĩa là tìm kiếm và yêu mến Sophia (tiếng Hy lạp, tương đương với: Sapientia tiếng Latinh, Sagesse tiếng Pháp, Wisdom tiếng Anh). Cựu ước đã nói đến một Đấng Sophia bên cạnh Thiên Chúa (x. Sách Huấn ca, chương 24; sách Khôn ngoan 7,22-8,8). Sang Tân ước, thánh Phaolô đã chứng tỏ rằng Đức Kitô là Sophia của Thiên Chúa (1Cr 1,24; Cl 2,3). Công cuộc tìm kiếm và yêu mến Đấng Sophia sẽ đưa đến sự gắn bó với Ngài, và dĩ nhiên, khiến cho con người trở nên hoàn thiện, hạnh phúc[1].

Thứ hai, Kitô giáo chứa đựng một toàn bộ tư tưởng có hệ thống liên quan đến Thiên Chúa, con người, vũ trụ, lịch sử.

3/ Cuộc tranh cãi giữa hai ý kiến vừa nói có thể khai triển thành nhiều pho sách. Trong bài này, chúng tôi chỉ muốn trình bày một khía cạnh lịch sử thiết tưởng vẫn còn ý nghĩa với chúng ta hôm nay, đó là tìm hiểu thái độ của các giáo phụ đối với triết học đương thời. Trước khi vào vấn đề, thiết tưởng cần thêm hai ghi nhận: a) Các giáo phụ là ai? b) Các ngài đã đối thoại với triết học nào?

B. Khái niệm về các giáo phụ

Trong tiếng Việt, danh xưng “giáo phụ” là gọi tắt “những người cha của Giáo hội”, dịch từ tiếng Latinh patres ecclesiae (tiếng Pháp: pères de l’Eglise; tiếng Anh: fathers of the Church), được sử dụng lần đầu tiên (bằng tiếng Hy lạp ekklesiastikoi pateres) do sử gia Eusêbiô Cêsarêa (+339).

Dựa theo đan sĩ Vincent Lérins (tác phẩm Commonitorium viết vào khoảng năm 435), truyền thống Kitô giáo nhìn nhận các giáo phụ “là những người đã luôn luôn dạy dỗ đức tin và trung thành với đức tin; họ đã chết trong niềm trung thành với Chúa Kitô, thậm chí có người đã được phúc chết vì Chúa” (c.33,2). Tác giả đề ra bốn điều kiện để được kể làm giáo phụ: (a) thuộc về thời cổ (antiquitas); (b) đạo lý chính thống (orthodoxia); (c) đời sống thánh thiện (sanctitas), (d) được Hội thánh công nhận. Bốn điều kiện này trở thành cổ điển trong việc xác nhận một giáo phụ.

Các sử gia thường phân chia thời các giáo phụ thành hai giai đoạn chính, với mốc điểm là công đồng Nixêa (325).

1/ Giai đoạn thứ nhất tương ứng với thời kỳ Giáo hội bị cấm cách: từ đầu cho đến sắc chỉ của hoàng đế Constantinô cho phép Kitô giáo được tự do hành đạo (năm 313). Trong giai đoạn này, các giáo phụ còn được tái phân thành ba nhóm:

a) Các tông phụ (patres apostolici), kề sát các thánh tông đồ (cuối thế kỷ I và đầu thế kỷ II).

b) Các nhà hộ giáo (apologistae) thuộc thế kỷ II.

c) Bình minh của thần học vào thế kỷ III, với các giáo phụ ở Alexandria: thánh Clêmentê, linh mục Origène.

2/ Giai đoạn hai được đánh dấu bởi công đồng Nixêa, mở đầu cho những công đồng xác định những tín điều căn bản của Kitô giáo: mầu nhiệm Thiên Chúa Ba ngôi và mầu nhiệm về thân thế của Đức Kitô. Trên thực tế, trong giai đoạn này, Giáo hội không những được tự do hành đạo mà còn được chính quyền hỗ trợ trong việc truyền bá đức tin.

Trong giai đoạn một, Giáo hội ở vào thế “tự vệ”, tìm cách biện minh cho sự hiện hữu của mình giữa lòng nhân loại. Sang giai đoạn hai, Giáo hội mạnh mẽ tuyên xưng niềm tin của mình, và tìm cách diễn đạt đạo lý với những ngôn ngữ của triết học thời đại.

C. Khái niệm về các triết học thời các giáo phụ

Mặc dù chúng tôi chỉ muốn giới hạn việc nghiên cứu vào “triết học”, nhưng trên thực tế, vào thời xưa, thật khó phân biệt ranh giới giữa “triết học” và “tôn giáo”. Chúng ta có thể so sánh với tình trạng ở nước mình thì đủ rõ: khi nói đến “tam giáo” (Phật, Khổng, Lão), chúng ta hiểu đó là ba “tôn giáo” hay là ba “ triết học”, tuy biết chắc là là ba vị không hề nghĩ đến việc thiết lập một tôn giáo! Điều này cũng xảy ra đối với “ngộ giáo” (gnosticime) vào các thế kỷ đầu của Kitô giáo. Nói chung, các giáo phụ sẵn sàng đối thoại với các “triết học” nhưng tỏ ra dị ứng với các “tôn giáo”, thường bị đồng hóa với mê tín, dị đoan, ngẫu tượng (điều này đã có từ trong Cựu ước). Ngoài ra, cũng nên biết là vào thời các giáo phụ, có nhiều triết học thịnh hành, chứ không phải chỉ có một triết thuyết nào độc tôn (dù là Platon hoặc Aristote).

Sau đây, chúng tôi sẽ điểm qua quan điểm của các giáo phụ với triết học trải qua hai giai đoạn vừa kể.

I. Giai đoạn một: Ba thế kỷ đầu tiên

Như vừa nói, trong giai đoạn này, các giáo phụ có thái độ dè đặt đối với triết học “ngoại đạo”. Để hiểu tâm trạng này, chúng ta nên ôn lại khung cảnh xã hội của những thế kỷ đầu tiên của Kitô giáo.

A. Khung cảnh xã hội

Kitô giáo không phải là một hệ thống triết học nhưng là một sứ điệp cứu độ. Vì thế, không thể mong đợi nơi các giáo phụ thuộc giai đoạn này những khảo luận tư tưởng cao siêu. Mặt khác, khi loan báo Tin mừng, Giáo hội gặp phải một khung cảnh thù nghịch, từ phía các tôn giáo cổ truyền cũng như từ phía chính quyền Rôma. Không lạ gì mà các nhà lãnh đạo Giáo hội thường giữ một thái độ tự vệ, với kết quả là nhiều tác phẩm hộ giáo đã ra đời.

Đế quốc Rôma bách hại các tín hữu Kitô giáo vì nhiều lý do khác nhau. Họ bị tố cáo nhiều tội, trong đó có tội “vô thần”, bởi vì họ không tham gia các buổi tế tự công cộng suy tôn Hoàng đế.

Về phương diện tư tưởng, các văn gia Kitô giáo phải đối chiếu niềm tin của mình với các tôn giáo trong Đế quốc, như chúng ta có thể đọc thấy ngay trong hành trình truyền giáo của thánh Phaolô được thuật lại trong sách Tông đồ công vụ. Các nhà truyền giáo có cái nhìn tiêu cực đối với các tôn giáo vì nhận thấy tục thờ các ngẫu tượng cũng như các thứ mê tín dị đoan nơi đó. Vì thế khó mà nói đến “mầm mống chân lý” nơi các tôn giáo; thậm chí thánh Phaolô còn vạch ra những khuyết điểm ngay cả nơi đạo Do thái, được thành hình do một giao ước mà Thiên Chúa thiết lập. Thật ra, khi tố cáo tục thờ tà thần ngẫu tượng, thánh Phaolô cũng các giáo phụ nhắm kêu gọi các tôn giáo khác hãy tìm về đạo chân thực do đức Kitô mặc khải, chứ không ngụ ý đả kích tất cả các tôn giáo. Nên biết là trong số các giáo phụ hộ giáo, ông Tertullianô đã nhìn nhận rằng khi con người biết phản tỉnh quay về với chính mình, thì nó sẽ gặp thấy Thiên Chúa duy nhất ngự trong linh hồn. Nói khác đi, cho dù giá trị của các tôn giáo thế nào đi nữa, nhưng mỗi người vẫn mang trong thâm tâm một mầm mống dẫn về đạo thật.

B. Các trường phái triết học

Nên biết là, vào thời cổ, sự phân biệt giữa tôn giáo và triết học chỉ có tính cách lý thuyết, chứ trên thực tế không thể nào vạch ra ranh giới rõ rệt giữa đôi bên (cũng như không thể tách rời tôn giáo khỏi chính trị). Chính vì sự trà trộn đó cho nên không thiếu lần vài giáo phụ đã gạt bỏ toàn thể văn hóa Hy Lạp, bao gồm cả những suy tư siêu hình về Thượng đế lẫn những thần thoại và những tục lệ chiêm tinh bói tóan. Lúc khác, thì các giáo phụ chỉ trích triết học Hy Lạp bởi vì nó đã gieo mầm mống cho các lạc thuyết.

Lãnh thổ của Đế quốc Rôma bao trùm một vùng chịu ảnh hưởng của các triết thuyết Hy Lạp: Platon, Aristote. Tuy nhiên, thế kỷ I của Công nguyên, học thuyết của Platon thịnh hành hơn là Aristote. Dù sao, có lẽ các lý luận siêu hình của ông không gây ảnh hưởng trong dân gian cho bằng các học thuyết về luân lý, trong đó nổi bật nhất là phái Stoa và phái Epicuriô mà thánh Phaolô đã gặp tại Athen (Cv 17,18).

1) Phái Stoa là những đồ đệ của ông Zênôn Ciziô (k. 336-263 trước CN), đề cao tình huynh đệ đại đồng và sự tu thân tích đức. Vào thế kỷ thứ nhất của CN, một hiền triết nổi tiếng tại Rôma là ông Seneca (4 trước CN – 65 sau CN) thuộc phái Stoa. Nói chung, các đồ đệ của phái Stoa tuân giữ nếp sống khắc khổ; họ tỏ ra siêu thoát, không dính bén với tiền tài thế lực. Họ sinh sống bằng việc làm thủ công. Không thiếu sử gia cho rằng phái Stoa đã chuẩn bị lòng người để đón nhận tinh thần bác ái Kitô giáo. Trong diễn từ tại Athêna, ông Phaolô đã trích dẫn tư tưởng của một triết gia Stoa. Chắc là những khái niệm “lương tâm, luật tự nhiên, sự bình đẳng giữa hết mọi người” gặp trong các thư của Phaolô bắt nguồn từ nhóm Stoa.

2) Phái Epicuriô (341-270 trước CN) cũng khuyến khích các đồ đệ của mình hãy từ bỏ thế sự, tìm cảnh an nhàn và hưởng cảnh vui thú. Cần biết là họ không chủ trương hưởng lạc phóng túng, bởi vì họ biết rằng hạnh phúc đích thực thuộc về lãnh vực tinh thần (bằng việc rèn luyện nhân đức). Dù vậy, họ rất dễ bị hiểu lầm, bởi vì họ nghĩ rằng hạnh phúc hoặc là chỉ có ở đời này hay là sẽ không bao giờ có, chứ họ không tin một thứ hạnh phúc dành riêng cho linh hồn sau khi qua đời[2]. Epicuriô cũng không tin rằng các thần thánh có tác dụng đối với cuộc sống con người. Không lạ gì mà nhiều người đồng hoá thuyết này với nhóm hưởng lạc duy vật, tuy rằng gán ghép như vậy là oan uổng!

C. Thái độ của các triết gia đối với Kitô giáo

Nhiều tác phẩm của các triết gia Hy Lạp đả kích Kitô giáo đã bị thiêu hủy sau khi tôn giáo này được Đế quốc Rôma nhận làm quốc giáo. Vì thế chúng chỉ còn được lưu lại một cách gián tiếp, qua các tác phẩm của các nhà hộ giáo đã cầm bút để trả lời các cuộc tấn công đó. Dù sao, trước khi các luận điệu bài kích được viết thành sách vở, ta đã thấy xuất hiện những dấu hiệu biểu lộ thái độ bài xích ngay từ đầu thế kỷ II. Khi thuật lại cuộc hoả hoạn tại Rôma, sử gia Tacitus không nghĩ rằng các Kitô hữu thực sự là thủ phạm (theo như hoàng đế Nêrô đã đổ tội); tuy vậy ông đã mỉa mai liệt họ vào hạng người mê tín. Sử gia Suêtonius (Vita Neronis, 16) cũng đánh giá các tín đồ Kitô như lũ mê tín dị đoan.

Trong sách Hộ giáo (Apologia, quyển I), ông Giustinô thuật lại rằng giáo sư Crescens the Cynic tại Rôma chuyên môn đi tuyên truyền rằng các Kitô hữu là một “lũ vô thần vô đạo”. Sau khi được nghe giải thích về tôn giáo này cách công khai, ông ta đuối lý và đã tìm cách trả thù bằng cách đi tố giác với nhà chức trách rằng ông Giustinô là một tín đồ Kitô. Thế là ông Giustinô bị giết, chiếu theo luật của hoàng đế Traianus. Cách cư xử của ông Crescens quả là thiếu cao thượng! Thế nhưng, người ta cũng gặp thấy thái độ thiển cận không kém ở nơi một số nhà trí thức vào thời đó. Chẳng hạn như ông Fronto Cirta (100-174, thái sư của hoàng đế Marcus Aurelius), đã thâu thập các luồng dư luận bôi nhọ các tín đồ theo đạo Kitô và rêu rao ngay ở giữa Thượng viện, tựa như: họ tụ họp nhau để ăn nhậu và diễn ra đủ thứ trò bỉ ổi loạn luân[3]. Vì thế không lạ gì, Hoàng đế Marcus Aurelius (161-180), một vị anh quân và một triết gia thuộc phái Stoa, đã không tỏ ra thiện cảm với Kitô giáo. Viết trong Nhật ký (Meditationes XI,3), khi chứng kiến cảnh tượng của các vị tử đạo, ông chê các tín đồ Kitô là cuồng tín và thích làm trò!

Ngoài những ác cảm nảy sinh do thiên kiến hay tư thù, còn có những chống đối khác đáng kể hơn, dựa trên lý luận đạo lý, của hai triết gia Celsus (cuối thế kỷ II) và Porphyrius (cuối thế kỷ III).

1/ Ông Celsus

Vào những thập niên chót của thế kỷ II, triết gia Celsus đã xuất bản một tác phẩm để bài kích Kitô giáo, dưới tựa đề Logos aléthès (đạo lý chân thật). Nguyên bản đã bị thất lạc, và chỉ còn vài đoạn được lưu lại trong tác phẩm mà ông Origène viết để trả lời (Contra Celsum). Nên biết là ông Celsus sống vào cuối triều của hoàng đế Marcus Aurelius (khoảng 177-180); còn sách của ông Origène thì viết vào năm 248 (tức là non 60 năm sau đó).

Ông Celsus là một triết gia thuộc trường phái Platon. Ông quan niệm rằng vũ trụ là một khối bao la có thứ tự lớp lang. Tạo Hóa là một đấng siêu việt bất biến. Từ tiền đề đó, ông đả kích cả đạo Do Thái lẫn đạo Kitô, bởi vì họ đã trình bày một Thiên Chúa để ý quan tâm đến thế sự. Cái chuyện Thiên Chúa nhập thể của đạo Kitô lại càng buồn cười hơn nữa: Thiên Chúa giáng trần để làm gì vậy? Có chuyện gì mà Ngài không biết? Tại sao Ngài lại phải xuống dưới trần thế này để quan sát cách ăn nếp ở của con người? Không, Thiên Chúa toàn thiện, bất biến, hằng cửu. Vì thế Ngài không thể nào thay hình đổi dạng được!

Ngoài chuyện phi bác đạo Kitô dựa theo luận cứ siêu hình, ông Celsus còn đả kích tôn giáo này dựa trên những chi tiết về cuộc đời của đức Giêsu mà ông biết được khi đọc sách Tin mừng của Matthêu hoặc thu thập được từ dư luận. Ông Giêsu là con người quê mùa dốt nát. Bà mẹ của ông làm nghề dệt, bị chồng đuổi vì phạm tội ngoại tình. Những phép lạ của ông ta chẳng qua chỉ là trò yêu thuật mà ông đã học được bên Ai cập. Chuyện ông ta chết đi rồi sống lại là do một cô gái điếm dựng lên. Các đồ đệ của ông ta được thu gom từ bọn thu thuế hay thuyền chài, khi thấy lính tới thì hoảng sợ chạy tán loạn. Các tín đồ Kitô giáo của các thế hệ kế tiếp cũng xuất thân từ lũ người vô học, nghèo hèn.

Thử hỏi: nếu đạo Kitô vừa phi lý vừa gồm bởi những thành phần bất lương như vậy, thì hơi đâu mà bận tâm làm gì? Câu trả lời không phải tại chỗ Kitô giáo hợp lý hay phi lý, nhưng là những hậu quả mà nó sẽ gây ra cho xã hội. Kitô giáo có nguy cơ sẽ làm đảo lộn các giá trị cổ truyền. Tôn giáo này sẽ nhúm mồi cho hạng bần đinh nổi dậy, khi thấy các người khai đạo cũng thuộc vào thành phần bần đinh như mình. Tôn giáo này sẽ làm lung lay các chế độ chính trị, bởi vì nó chủ trương Thiên Chúa có thể làm thay đổi trật tự vũ trụ. Tôn giáo này là một thách đố cho nhà cầm quyền bởi vì nó khẳng định sự tự do lương tâm trước mặt quyền bính xã hội.

Để phản biện lại, ông Origène cho thấy rằng đạo Kitô không làm rối loạn trật tự xã hội; ngược lại, nhờ đời sống đức hạnh của họ mà phong hóa xã hội được cải thiện. Đây là chứng cớ mạnh mẽ nhất để bênh vực tôn giáo mới.

2/ Ông Porphyrius (k.232-305)

Vào khoảng năm 270, triết gia Porphyrius (môn đệ của Plotinô, thuộc trường phái tân Platon) đã viết một tác phẩm tựa đề “Chống lại người Kitô giáo” (Contra christianos), gồm 15 quyển. Tiếc rằng tác phẩm này đã bị hoàng đế Constantinô ra lệnh đốt vào năm 325, vì thế nó chỉ còn được lưu lại vài mảnh, qua các sách mà các văn hào Kitô giáo viết để trả lời các luận cứ của ông.

Những công kích của ông Porphyrius chống lại Kitô giáo vừa dựa trên lý luận triết học vừa rút từ chính Kinh thánh.

Dưới khía cạnh triết học, ông đả kích chủ trương độc thần của Kitô giáo. Thế giới này phải có nhiều thần linh chứ không thể chỉ có một thần. Và tuy dù Kitô giáo chủ trương độc thần trên lý thuyết, nhưng trên thực tế thì họ cũng chấp nhận trên thiên giới có nhiều thiên thần.

Đi sâu vào các tín điều của Kitô giáo, ông Porphyrius còn vạch ra lắm điều phi lý hơn nữa. Kitô giáo chỉ trích các tôn giáo khác là thờ ngẫu tượng (thần linh hiện diện trong các tượng đúc bằng gạch đá), nhưng lại tin rằng Thiên Chúa đáp xuống lòng dạ của một trinh nữ. Làm thế nào mà Con Thiên Chúa lại có thể sinh ra, chịu khổ hình và chết được?

Bước sang đạo lý cánh chung, ông Porphyrius không thể nào chấp nhận được chuyện thân xác con người sẽ có thể sống lại, hay vũ trụ vật chất sẽ được biến đổi.

Ông Porphyrius đã có cơ hội đọc Sách thánh của đạo Kitô giáo và ông đã vạch ra rất nhiều điều nghịch lý và vô luân trong đó. Không những ông Phêrô, ông Phaolô và các môn đồ là những con người tội lỗi đầy mình, mà chính ông Giêsu cũng chẳng phải là một nhà quân tử. Tại sao khi bị điệu ra trước toà án, ông Giêsu cứ giữ thái độ thinh lặng thay vì lợi dụng cơ hội để giảng giải chân lý cho tổng trấn Philatô và thượng hội đồng Do Thái để cải thiện họ? Tại sao sau khi sống lại, ông Giêsu không hiện ra cho nhà cầm quyền Rôma và Do Thái mà lại hiện ra cho mấy bà nhà quê?

Ông Porphyrius không quên vạch ra những điều mâu thuẫn trong các sách Cựu ước và Tân ước, chẳng hạn như giữa hai bản gia phả của đức Giêsu theo Matthêu và Luca, hay giữa bốn trình thuật về cuộc Tử nạn đức Giêsu.

Những vấn nạn của ông Porphyrius đã gợi lên việc xuất bản nhiều tác phẩm từ phía các giáo phụ để trả lời: Methôđius Olympus, Eusêbius Cêsarêa, Apollinaris Laođicêa, và thánh Giêrôrimô.

D. Kitô giáo với triết học cổ điển

Tuy rằng thế giới Hy Lạp và Rôma là nơi phát sinh của nhiều trường phái triết học cổ điển của Tây phương, nhưng vào đầu Công nguyên, trường phái mạnh thế hơn cả là thuyết Platon. Thực ra, vào thời này, giới trí thức không còn cảm thấy bị thu hút bởi những lý luận cao siêu. Nhiều người chỉ muốn tìm một triết lý thực dụng, và không ngại pha trộn nhiều học thuyết khác nhau. Vì thế học thuyết của Platon cũng được dung hợp với học thuyết của Aristote và phái Stoa, như ta thấy nơi ông Plutarcô và hoàng đế Marcus Aurelius. Nhiều nhà tư tưởng của Kitô giáo cũng đã hấp thụ bầu khí văn hóa đó, và họ cũng muốn đối thoại với các đồng nghiệp của mình.

1/ Có lẽ giáo phụ đầu tiên đương đầu với triết học Hy Lạp là ông Giustinô[4], tác giả của hai quyển sách “Hộ giáo” (Apologia) và “Đối thoại với ông Tryphô” (Dialogus cum Tryphone). Trong tác phẩm cuối, ông đã thuật lại hành trình của bản thân đi tìm chân lý. Sinh trưởng bên Palestina tại Flavia Neapolis, một thành phố đã hấp thụ văn hóa Hy Lạp, ông Giustinô đã đi tìm tòi chân lý nơi các trường phái Stoa, Aristote, Pytagoras, Platon, và sau cùng đã gặp được đức tin Kitô giáo khi chứng kiến cuộc tử đạo của các tín hữu. Theo ông, việc gặp gỡ Kitô giáo là đích điểm của cuộc hành trình tìm kiếm chân lý. Đức tin Kitô giáo không cắt đứt khỏi những gì mà ông đã học hỏi trước đây ở nơi các nền triết học. Lấy lại một tư tưởng của phái Stoa, Logos spermatikos (mầm mống của chân lý), ông Giustinô cho rằng Đức Giêsu Kitô là Logos trở thành nhục thể. Logos đã hiện hữu từ muôn thuở, và đã tỏ hiện không những là cho ông Môsê và các ngôn sứ của dân Do Thái nhưng còn gieo rắc những mầm chân lý cho các triết gia và các pháp gia của dân ngoại. Vì thế đạo Kitô là đích điểm của dòng trường giang của lịch sử nhân loại, khởi đầu từ triết học Hy Lạp và trải qua các ngôn sứ Do Thái. Các triết gia Hy Lạp cũng được thông dự vào Logos. Đạo Kitô đánh dấu mức độ sung mãn của Logos. Vì thế các triết gia hãy hướng đến đạo Kitô, nơi mà triết học sẽ được kiện toàn.

Trong số những giáo phụ tỏ ra thái độ cởi mở đối với văn hóa Hy Lạp, ngoài ông Giustinô vừa nói, cần phải kể đến ông Clêmentê và ông Origène (đầu thế kỷ III). Cả hai đều mở trường học tại Alexandria, thủ đô văn hóa của Ai cập, nơi đã diễn ra cuộc đối thoại giữa văn hóa Hy Lạp và tư tưởng Do Thái ngay từ trước Công nguyên[5], đặc biệt nhờ ông Philô[6]. Ông Clêmentê tiếp tục hướng đi của ông Giustinô, khi chứng tỏ rằng Thiên Chúa đã ban cho dân Hy-lạp những mầm mống chân lý, dường như chuẩn bị cho sự mặc khải chân lý toàn vẹn nơi Đức Kitô[7]. Ông Origène đi xa hơn nữa, khi khẳng định rằng các tín hữu cần phải học hỏi triết học Hy Lạp để vừa đào sâu thêm sự hiểu biết về Kinh thánh vừa bênh vực đức tin chống lại những cuộc tấn công của người ngoại giáo[8]. Chinh ông đã viết một khảo luận để trả lời những luận điệu vu khống của ông Celsus.

2/ Tuy nhiên, đối lại thái độ cởi mở của ông Giustinô, cũng cần phải nhắc đến thái độ khép kín, điển hình nơi một đồ đệ của ông Giustinô là ông Taxianô. Trong tập sách “Đối thoại với người Hy Lạp” (Cohortatio ad Graecos), ông ta không cảm thấy hổ thẹn vì nhãn hiệu “man di” mà người Hy Lạp gán cho dân tộc Siria của mình. Trái lại, ông coi nền văn minh Hy Lạp chẳng có giá trị gì hết, bởi vì toàn là góp nhặt từ các dân tộc bị coi là “man di”. Triết học Hy Lạp không bắt nguồn từ Logos nhưng là từ ma quỷ: bằng cớ là sự xuất hiện của biết bao nhiêu trường phái triết học bài kích chống đối lẫn nhau. Cái gọi là “Văn minh Hy Lạp” thực ra chỉ là văn hóa đồi trụy vô luân (gastrimargia) mà thôi.

Ông Tertullianô[9] cũng chủ trương triết học ngoại giáo với câu tuyên bố bất hủ: “Giêrusalem và Athenes không đội trời chung, cũng tựa như bọn lạc giáo với các tín đồ vậy”[10]. Lập luận tương tự cũng gặp thấy nơi ông Hippolytus, Epiphanius: họ cho rằng các lạc thuyết đều bắt nguồn từ các nền triết học.

Ông Giustinô và ông Taxianô là điển hình của hai thái độ trái ngược nhau trong hàng ngũ các giáo phụ khi đánh giá triết học Hy Lạp: một bên thì nhận thấy những vết tích của chân lý, một bên thì chỉ thấy mầm mống gieo rắc sai lạc. Tuy nhiên, cho dù có đả kích văn hóa Hy Lạp đi nữa, thì các giáo phụ cũng đã chịu ảnh hưởng cách nào đó do nền giáo dục đương thời mà họ đã hấp thụ.

Phải chờ đến các thế kỷ sau, chúng ta mới thấy các giáo phụ dứt khóat nghiêng về thái độ đối thoại với văn hóa, tựa như Eusêbiô, Basiliô, Augustinô. Dù sao, khi nói tới việc đối thoại với văn hóa Hy Lạp, chúng ta đừng nên chỉ giới hạn vào việc thâu thái các luồng triết học, nhưng cần phải thêm cả nền giáo dục nhân bản nữa, chẳng hạn như khoa biện luận, tu từ, cần thiết cho lối viết văn, nghị luận hay diễn thuyết, và kể cả tuồng kịch nữa.

E. Phái ngộ đạo

Khi bàn về bối cảnh văn hóa tôn giáo của thời các giáo phụ, cần phải dành ra một mục cho hiện tượng ngộ giáo. “Ngộ giáo” (hay: ngộ đạo) dịch bởi danh từ gnosticismus, (gốc bởi danh từ Hy Lạp gnosis: sự hiểu biết, tri thức; gnostikos: người tinh thông, hiểu biết, giác ngộ. Ngộ = biết). Triết gia Pytagoras (thế kỷ 6 trước CN) đã phân biệt hai loại hiểu biết: một thứ hiểu biết phổ thông (exôtica) và một thứ hiểu biết cao siêu (exôtêrica) mà chỉ có bậc siêu quần mới đạt thấu. Sự phân biệt sẽ còn được sử dụng nhiều lần trong lịch sử triết học và thần học, chẳng hạn như vào thế kỷ III, ông Clêmentê Alexandria phân biệt hai cấp độ hiểu biết các mầu nhiệm của Thiên Chúa: một thứ hiểu biết thông thường nhờ đức tin, và một thứ hiểu biết cao siêu nhờ sự học hỏi thần học.

Tuy nhiên, danh từ “ngộ giáo” (gnosticismus) được đặt cho một trào lưu tín ngưỡng chủ trương đi tìm hiểu các mầu nhiệm thiên giới nhờ những phương pháp chiêm tinh và những học thuyết cao vời mà chỉ được truyền thụ cho những ai gia nhập đạo.

Có người coi nó như là một phong trào triết học, có người coi nó như một tín ngưỡng. Một điểm gây khó khăn trong việc xác định căn cước của nó ở tại chỗ sự “hiểu biết” nói đây không chỉ giới hạn vào lãnh vực trí tuệ, nhưng là một thứ hiểu biết mang lại sự cứu độ cho con người. Để được cứu độ, con người cần đạt đến mức nhận thức rằng mình mang một mầm mống thiên tính trong người. Để đạt tới sự hiểu biết đó, con người không những chỉ học hỏi nghiền ngẫm đạo lý nhưng còn phải thực hành vài nghi thức huyền bí nữa. Nói cách khác, phong trào ngộ giáo được tổ chức thành từng nhóm, với cơ cấu phẩm trật, hệ thống đạo lý và lễ nghi không khác gì một tôn giáo. Nó xuất hiện vào thế kỷ II của Kitô giáo và phát triển cho đến thế kỷ IV.

1/ Bản tính và nguồn gốc

Về bản chất và nguồn gốc của ngộ giáo, các học giả đã chia thành nhiều khuynh hướng.

a) Một khuynh hướng (tượng trưng bởi A. Harnack, S. Petrement, M. Simonetti) cho rằng ngộ giáo là một lạc thuyết của Kitô giáo, nảy sinh từ những nhà hộ giáo muốn thích ứng mặc khải Kitô giáo vào triết học Hy Lạp. Họ muốn chứng minh cho thấy đức tin không trái nghịch với lý trí; ngược lại, đạo Kitô mang lại sự hiểu biết cao siêu mà các triết gia đang tìm tòi. Theo khuynh hướng này, yếu tố then chốt của “ngộ giáo” là triết học Hy Lạp. Vài nhà tư tưởng Kitô giáo đã tìm cách sử dụng những khái niệm siêu hình của triết học để giải thích mặc khải, thế nhưng họ đã thất bại. Tuy nhiên, ở mức độ này, có lẽ sự “thông biết” còn giới hạn vào lãnh vực trí tuệ chứ chưa trở thành một tín ngưỡng theo nghĩa “ngộ giáo”.

b) Một khuynh hướng khác nhấn mạnh đến các yếu tố huyền thoại trong thuyết ngộ giáo (chẳng hạn như W. Bousset, R. Reitzenstein, thuộc trường phái “Tôn giáo đối chiếu”, Religionsgeschichtliche Schule ). Theo họ, ngộ giáo là một hiện tượng đã xuất hiện trước và ngoài Kitô giáo, nó xâm nhập vào nhiều tôn giáo, thậm chí vào cả đạo Do Thái nữa. Nó bắt nguồn từ Iran rồi lan sang Tây phương. Ảnh hưởng của nó rất phổ quát, bởi vì nó đã để lại dấu vết nơi ông Philô Alexandria và thậm chí nơi các tác giả Kitô chống lại nó (như Plôtinô, Origène).

2/ Các khuynh hướng

Cho dù có những ý kiến khác nhau về nguồn gốc của ngộ giáo, nhưng trên thực tế, các sử liệu về ngộ giáo còn lưu lại đến nay là do các văn hào Kitô giáo viết ra, chẳng hạn: Irênê (Adversus haereses), Hippolytus (Refutatio omnium haeresium). Các giáo phụ đã phải đương đầu với ngộ giáo bởi vì thấy nó trái ngược với đức tin Kitô giáo do các thánh tông đồ truyền lại.

a) Thánh Irênêô cho rằng thủy tổ của ngộ giáo là ông phù thủy Simon (được nhắc đến ở Tông đồ công vụ 8,9-24). Ông đã dùng ma thuật để quyến rũ dân chúng Samaria. Ngộ giáo mang hình thù cụ thể với ông Saturnilô (hay Saturninô) vào đầu thế kỷ II. Ông ta giải thích sách Sáng thế theo hướng nhị nguyên: trên đời này có hai hạng người, người lành và người dữ. Cain điển hình cho người dữ, con cái của ma quỷ. Thế giới vật chất do Ác thần dựng nên; thân xác và hôn nhân cũng là hậu quả của hắn. Trong quyển Ngụy thư của Gioan, ông Saturnilô còn khẳng định rằng Thiên Chúa của Cựu ước (vị Hóa công dựng nên trời đất) là một con quỷ tên là Ialđabaoth. Hắn đi ăn ở với bà Evà, sinh ra hai đứa con Cain và Abel.

b) Tuy nhiên, xem ra đó chỉ là một hình thức ngộ giáo của đạo Do Thái, giải thích sách Sáng thế theo lối nhị nguyên. Vào năm 1945, tại Nag Hammađi (Ai cập), người ta tìm được một thư viện chứa các sách ngộ giáo viết vào hậu bán thế kỷ II bằng tiếng Coptic, với nhiều hình thức ngộ giáo khác nữa. Tuy cũng giải thích nguồn gốc vũ trụ theo hướng nhị nguyên, nhưng thuyết của ông Basilides phản ánh tư tưởng của thuyết Platon. Ông Basilides trình bày một vũ trụ như là phát xuất (emanatio) bởi bản tính thần linh, với các cấp độ suy thóai.

c) Thánh Irênê (Adversus Haereses, 3,4,3) còn nói đến một hình thức ngộ giáo xuất hiện tại Rôma vào giữa thế kỷ II (k.140-160) do ông Valentinô lãnh đạo. Ông đã tạo ra một phong trào lan rộng cả bên Đông lẫn bên Tây. Phía Đông, từ trung tâm là thành phố Alexandria, nó bành trướng sang Ai cập, Siria, Tiểu Á, với các nhân vật tiêu biểu là Têôđôtô, Marcô. Phía Tây, phong trào từ Rôma lan ra Italia và Gallia, với khuôn mặt tiêu biểu như Tolômêô và Hêraclêôn.

Ngoài hình thức của nhóm Valentinô, các giáo phụ của các thế kỷ II và III[11] còn phải đương đầu với vài nhóm khác không kém phần nguy hiểm, tựa như Markiôn (đã nói trên đây, khi bàn về tương quan với đạo Do Thái), Mani (nhóm Manikê).

3/ Học thuyết căn bản

Tuy mang nhiều nguồn gốc và hình thức khác nhau, nhưng các nhóm ngộ giáo gặp nhau ở vài điểm chung, đó là quan niệm về vũ trụ và về con người.

a) Điểm thứ nhất là quan niệm nhị nguyên (hai nguyên ủy) về vũ trụ. Thiên Chúa là một Hữu thể cao vời. Đối lại là Vật chất, nguyên ủy của sự Dữ. Hai nguyên ủy ấy đối lập với nhau. Tuy vậy giữa hai nguyên ủy ấy có rất nhiều cấp độ giao liên. Từ Thiên Chúa tối cao, phát xuất ra rất nhiều hữu thể theo chiều hướng sa đoạ tiệm tiến, từ cấp tinh thể cho đến cấp độ thuần túy vật chất.

Đứng giữa biên cương chuyển tiếp giữa thiên thể và hạ giới là một Vị Hóa công (Demiurgus), cai quản thế giới vật chất, nơi mà con người đang sống.

b) Con người vốn thuộc vào hàng thiên thể, nhưng vì sa đoạ nên bị đặt ở dưới quyền lực của Hóa công. Tinh thần của con người bị nhốt trong thân xác. Chính vì thế mà con người cảm thấy trong mình một cuộc giao chiến giữa thiện với ác, giữa tinh thần với vật chất. Vì bắt nguồn từ thiên giới, con người mong muốn được quay về với thiên giới. Tiến trình trở về có thể thực hiện nhờ sự mặc khải của một Đấng từ trên trời xuống.

c) Phái ngộ giáo đã áp dụng những quan điểm về vũ trụ và nhân sinh ấy vào mặc khải Kitô giáo. Đức Kitô chính là vị Cứu tinh từ trời xuống để mặc khải cho con người biết bản tính thiên thể của mình. Đức Kitô là một thiên thể, chứ không phải là một con người sinh bởi bà Maria. Đức Kitô không có thân xác. Đức Kitô chỉ truyền thông mặc khải cho một số ít người được tuyển chọn. Đức Kitô mặc khải cho biết một Thiên Chúa của tình yêu, đối lại với Đấng Hóa Công của Cựu ước.

d) Do quan điểm nhị nguyên về vũ trụ, phái ngộ đạo đối chọi thể xác với tinh thần, cũng như đối chọi giữa Cựu ước với Tân ước. Trong việc thực hành luân lý, các thành viên của phái ngộ đạo tuân theo một chế độ khắc khổ, hành hạ thân xác ngõ hầu giúp cho tinh thần sớm được giải thoát trở về thiên giới. Mục tiêu của việc thực hành khổ chế và nhiệm tích là trở về kết hiệp với Thiên Chúa, trở thành một với Ngài.

Các giáo phụ nhận thấy mối nguy hiểm mà ngộ giáo gây ra cho đức tin Kitô giáo ở chỗ nó bóp méo tất cả mầu nhiệm Nhập thể. Đức Kitô không còn phải là Thiên Chúa làm người, nhưng chỉ có vẻ dáng con người mà thôi. Một cách tương tự như vậy, chân lý về sự phục sinh thân xác bị coi nhẹ. Mặt khác, nhóm ngộ giáo coi thường truyền thống đạo lý của Hội thánh, bởi vì đối với họ, mặc khải chân chính chỉ được truyền thụ cách kín nhiệm cho những ai gia nhập nhóm (chứ không phải là qua giáo huấn đức tin).

II. Giai đoạn Hai

Trong bài này, chúng tôi dựa theo tình hình của Kitô giáo trong xã hội Rôma, để phân chia thời các giáo phụ làm hai giai đoạn chính, với dấu mốc là chiếu chỉ của hoàng đế Constantinô nhìn nhận cho Kitô giáo như tôn giáo hợp pháp (religio licita). Trong giai đoạn đầu, các Kitô hữu bị cấm cách, nên chưa thể hoạt động tự do. Thần học giới hạn vào lãnh vực hộ giáo. Sang giai đoạn hai, Kitô giáo không những được chính quyền cho phép hoạt động, mà còn được hưởng nhiều ưu đãi dành cho quốc giáo, kèm theo mặt phải và mặt trái của nó. Mặt phải là chính quyền hỗ trợ việc xây cất các thánh đường, tổ chức các cuộc họp của các giám mục. Mặt trái là chính quyền muốn dùng Giáo hội làm công cụ, và muốn áp đặt một chủ trương không luôn luôn phù hợp với đức tin, khiến cho nhiều giám mục phải nếm cảnh bắt bớ lưu đày vì dám bênh vực chân lý.

Bên cạnh dấu mốc chính trị (chiếu chỉ của hoàng đế Constantinô cho phép Kitô giáo hoạt động, năm 313), còn một dấu mốc nữa là công đồng Nixêa (năm 325). Công đồng đánh dấu một khúc ngoặt quan trọng trong lịch sử đức tin, khi các giám mục họp nhau để định nghĩa một tín điều bằng việc sử dụng một phạm trù triết học (Đức Giêsu Kitô “đồng bản thể” homoousios với Chúa Cha), mặc nhiên xác nhận sự ích lợi của việc đối thoại văn hóa. Tuy nhiên sự phát triển thần học diễn ra không đồng đều giữa các giáo phụ bên Đông (Hy-lạp) và bên Tây (La-tinh). Các giáo phụ Hy-lạp, với hai trường phái nổi bật là Alexandria và Antiôkia, tập trung vào các mầu nhiệm Ba Ngôi Thiên Chúa (công đồng Nixêa, Constantinopolis) và bản tính Đức Giêsu Kitô (công đồng Êphêsô và Calxêđônia). Các giáo phụ bên Tây chú ý đến ơn sủng và đời sống đạo, điển hình là thánh Augustinô. Chúng tôi sẽ trình bày hai mục: 1/ Sự thành hình văn hóa Kitô giáo. 2/ Việc áp dụng triết học vào đức tin.

A. Sự thành hình văn hóa Kitô giáo

Kể từ hoàng đế Constantinô, Kitô giáo đã được tự do hành đạo và sau đó trở thành quốc giáo trong Đế quốc Rôma. Phần đông các sử gia chỉ dừng lại ở chỗ nghiên cứu sự liên kết giữa chính quyền với Giáo hội, chứ ít người đi sâu hơn để tìm hiểu ảnh hưởng của Kitô giáo đối với sự thay đổi xã hội đương thời. Thực ra, không biết đã có vị giáo phụ đã hoạch định một kế hoạch quy mô phải đưa Tin mừng thấm nhập các môi trường xã hội hay không, nhưng chắc chắn là đã có hơn một vị đã ý thức được rằng việc rao giảng Tin mừng không thể nào chỉ giới hạn vào việc hoán cải cá nhân mà còn cần bao gồm sự thay đổi cả não trạng và lối sống của một cộng đồng xã hội nữa.

Công cuộc đối thoại giữa Tin mừng với văn hóa đương thời không phải là một chuyện đơn giản. Trước đây, ông Tertullianô đã không muốn cho Kinh thánh đội trời chung với triết học Hylạp. Giờ đây, những tín hữu đã từng bị Đế quốc Rôma bách hại cũng không chịu chấp nhận bắt tay với kẻ thù. Đối với họ, đời sống đạo sẽ sa sút trầm trọng khi được hưởng những ưu đãi của chính quyền. Theo nhiều sử gia, đây là lý do thúc đẩy một số tín hữu từ bỏ thành thị rút lên sa mạc, mở màn cho phong trào đan tu trong Hội thánh vào thế kỷ IV[12].

Dù sao, một điều không thể chối cãi là nhờ những hoàn cảnh thuận tiện của bối cảnh chính trị mới, một nền văn hóa Kitô đã thành hình, bắt nguồn từ việc các tín hữu hấp thụ triết học, văn chương, nghệ thuật cổ điển, và rồi họ sử dụng kiến thức ấy để diễn tả chân lý mặc khải. Điều này đã được khởi sự từ Alexandria với các ông Clêmentê, Origène, và bành trướng mạnh mẽ hơn kể từ khi môi trường xã hội và chính trị không còn thù nghịch với Kitô giáo nữa. Các bậc phụ huynh đã có thể gửi con em mình đến các trung tâm văn hóa thời danh[13]. Từ miền Cappađôxia, Basiliô và Grêgôriô Nazianzênô đã đi du học bên Athènes để nghiên cứu triết học. Các nhà hùng biện, ngữ học tại Rôma (tuy không phải là Kitô hữu) đã lôi cuốn Augustinô từ Bắc Phi, Giêrônimô từ Đalmaxia. Đó là chưa nói đến các thẩm phán, các chính trị gia đã có kinh nghiệm trị nước trước khi trở thành giám mục hoặc giáo hoàng như trường hợp của Ambrôsiô, Grêgôriô I.

Sự thành hình của một nền văn hóa Kitô giáo được hiểu như là việc diễn tả đức tin Kitô qua các biểu tượng của văn hóa đương thời: từ nghệ thuật kiến trúc cho đến văn chương thi ca, từ các tư tưởng triết học cho đến các luật lệ luân lý chi phối cuộc sống xã hội.

– Nghệ thuật và kiến trúc được sử dụng trong việc xây cất các thánh đường, hoặc việc điêu khắc minh họa dựa theo các chủ đề Kitô giáo.

– Văn chương Kitô giáo mang nhiều hình thức: thi phú, biện luận, lịch sử. Đặc biệt là nhiều giáo phụ đã áp dụng các quy tắc về hùng biện trong việc rao giảng Lời Chúa hay tranh luận với các lạc thuyết, đó là chưa kể những phương pháp được sử dụng trong việc chú giải Kinh thánh; hoặc các hình thức văn chương bình dân (thí dụ thi ca, âm nhạc) được dùng trong công tác huấn giáo và cử hành phụng vụ.

– Pháp lý. Các công đồng sử dụng nhiều từ ngữ pháp luật để diễn tả các thực thể của đời sống Giáo hội (chẳng hạn: auctoritas, potestas, ordo, decreta, constitutio). Ngoài ra, ảnh hưởng của luật Rôma cũng chi phối đến các khế ước (cách riêng là hôn ước), cũng như tổ chức hành chánh (các giáo tỉnh: provincia). Đối lại, dân luật Rôma cũng được thay đổi do ảnh hưởng của Kitô giáo, chẳng hạn: hạn chế sự ly dị phá thai, cải cách chế độ nô lệ và tù nhân. Chính qua các sắc luật này mà phần nào Hội thánh có cơ hội áp dụng giáo huấn Tin mừng vào đời sống xã hội: các tổ chức từ thiện, việc bênh vực những kẻ yếu thế.

– Triết học. Nhiều từ ngữ triết học đã được các công đồng sử dụng để định nghĩa các tín điều, chẳng hạn như: bản thể, ngôi vị (substantia, persona). Dĩ nhiên là các giáo phụ còn sử dụng rất nhiều từ ngữ và tư tưởng triết học trong việc trình bày đạo lý Kitô giáo. Ngoài ra, cũng nên ghi nhận tên tuổi của hai triết gia Kitô giáo vào thời này, đó là ông Boêtius (k.470-525) và ông Cassiodorus (k.485-580), cả hai đều thuộc dòng dõi quý tộc Rôma.

Từ năm 504, ông Boêtius bắt đầu dịch các tác phẩm của Platon và Aristote từ tiếng Hy-lạp sang tiếng La-tinh, và ông được nổi danh trong suốt thời Trung cổ nhờ tác phẩm De consolatione philosophiae (viết vào cuối đời, trong thời gian bị giam tù vì tình nghi âm mưu lật đổ chính quyền). Ông đã tìm lời giải đáp cho vấn nạn: tại sao trên đời này, người gian ác thì thành công còn kẻ ngay chính thì gặp hoạn nạn? Nội dung của tác phẩm bàn về những đề tài then chốt của triết học tựa như: định mạng, hạnh phúc, tự do, thiện ác, may rủi, phúc họa,v.v… Tác giả lập luận dựa theo các phương pháp triết học cổ điển, chứ không sử dụng tới các đạo lý mạc khải.

Ông Cassiođorus cũng thuộc dòng quý tộc Rôma và cũng đã tham dự chính quyền, nhưng không bị rơi vào cảnh thất sủng như ông Boêtius. Sau khi chấm dứt họat động chính trị, ông rút lui về một đan viện ở Calabria (miền nam nước Italia). Tại đây ông biên sọan các tác phẩm (nổi tiếng nhất là Institutiones divinarum litterarum và Institutiones saecularium litterarum) nhằm truyền thụ văn minh La-tinh cổ điển (triết học, văn chương, nghị luận) cho những ông chủ mới đến chiếm đóng. Với một thư viện đồ sộ mà ông trang bị cho đan viện Vivarium, ông muốn góp phần vào việc đào tạo các đan sĩ sẽ lên đường đi truyền giáo cho Âu châu do người man di cai trị.

B. Việc áp dụng triết học vào việc giải thích đức tin

Một đặc tính của văn hóa Kitô giáo vào thời hoàng kim của các giáo phụ là sự xuất hiện của các trường phái. Lúc đầu, các trường phái được hiểu theo nghĩa chặt như là hai trường học Kinh thánh tại Alexandria và Antiôkia: mỗi trường phái áp dụng một phương pháp khác nhau trong việc giải thích Kinh thánh. Trường Alexandria chú trọng đến nghĩa ám dụ (sensus allegoricus); trường Antiôkia nhấn mạnh đến nghĩa văn (sensus litteralis). Kèm theo chủ trương về phương pháp chú giải Kinh thánh, mỗi trường cũng thiên về một triết thuyết khác nhau: Alexandria nghiêng về thuyết Platon, Antiôkia ngả theo thuyết Aristote.

Sự khác biệt về phương pháp nghiên cứu sớm muộn gì cũng đưa tới những đường hướng khác nhau về kết luận thần học, đặc biệt khi bàn về mầu nhiệm Đức Kitô. Trường Alexandria nặng về chiều hướng huyền bí, đề cao thiên tính của ngài; trường Antiôkia chú trọng trên thực tại lịch sử và chú trọng đến nhân tính của ngài. Nói cho cùng, nguồn gốc của các “lạc giáo” là sự khó khăn dung hòa giữa tư tưởng triết học với mặc khải đức tin. Điều này thúc đầy các giáo phụ “chính thống” phải tìm những ngôn ngữ để diễn tả chính xác chân lý mặc khải. Câu chuyện này khá dài, và chúng tôi chỉ xin trưng ra hai thí dụ để minh họa: 1/ Các giáo phụ Đông phương với mầu nhiệm Thiên Chúa. 2/ Các giáo phụ Tây phương và con người.

1/ Mầu nhiệm Thiên Chúa.

Bảy công đồng hoàn vũ đầu tiên đều diễn ra bên Đông phương, bàn đến các vấn đề liên quan đến Thiên Chúa tam vị và Đức Kitô.

a) Các thách đố

Khi trình bày đạo lý về Thiên Chúa, các giáo phụ phải đương đầu với ba thách đố lớn:

(i) Đối với xã hội đương thời chịu ảnh hưởng của tín ngưỡng đa thần, cần phải nhấn mạnh đến Thiên Chúa duy nhất, Đấng Tạo dựng vũ trụ và Chủ tể vạn vật.

(ii) Đối với đạo Do Thái vốn đã tin vào Thiên Chúa duy nhất, cần phải dung hoà niềm tin vào một Thiên Chúa duy nhất với niềm tin Đức Kitô là Chúa.

(iii) Đối với vài nhóm ngộ giáo chủ trương có hai Chúa (Thiện và Ác), đặc biệt là nhóm Markiôn đối chọi giữa Thiên Chúa của Cựu ước và Thiên Chúa của Tân ước, cần nhấn mạnh rằng chỉ có một Thiên Chúa chung cho cả hai giao ước. Ngoài chủ trương nhị nguyên, một khuynh hướng khác của nhóm ngộ giáo cho rằng Thiên Chúa rất cao vời và không đụng tới vật chất. Vì vậy họ chối bỏ mầu nhiệm Nhập thể: theo họ, Đức Giêsu chỉ có dáng vẻ là con người chứ không phải là người thật (thuyết ảo nhân: docetismus). Một hệ luận khác là việc tạo dựng thế giới được trao cho vị Hóa công (Demiurgus): vị Hóa công là trung gian giữa Thiên Chúa thuần thiêng và thế giới vật chất. Con đường cứu độ hệ tại việc thoát ly khỏi vật chất và trở về với sự hiểu biết (giác ngộ: gnosis).

Chúng ta nói đến ba “thách đố” chứ không phải là ba “kẻ thù”, bởi vì trên thực tế khi tìm cách đối thoại tôn giáo hoặc hội nhập văn hóa, Giáo hội cũng tìm thấy đồng minh nơi đó. Cụ thể là khi đương đầu với thách đố của các tôn giáo đa thần, các giáo phụ tìm thấy đồng minh ở nơi đạo Do thái cũng như nơi các triết gia Hy lạp. Thực vậy triết học Hy lạp đã cung cấp không những là luận cứ chứng minh sự hiện hữu của một Thiên Chúa mà cả những từ ngữ diễn tả các ưu phẩm của Ngài, chẳng hạn như: siêu việt, hằng hữu, vô hình, bất biến, căn nguyên của mọi chuyển động. Tuy vậy, các đồng minh này cũng đặt ra nhiều vấn nạn.

Các triết gia Hy lạp nhấn mạnh đến sự siêu việt của Thiên Chúa cho nên không muốn cho Ngài nhúng tay vào lịch sử nhân loại; thuyết ngộ giáo bắt nguồn từ đó. Ngược lại, đạo Do thái quan niệm rằng Thiên Chúa là một Đấng quan phòng đến cuộc sống con người, Đấng đã can thiệp vào lịch sử và đã thiết lập giao ước với một dân tộc.

Nói đến đây, chúng ta có thể hiểu được rằng thách đố lớn nhất cho sứ điệp Kitô giáo là: làm thế nào dung hoà giữa niềm tin vào một Thiên Chúa duy nhất với niềm tin vào Đức Kitô là Chúa: phải chăng là có hai Chúa? Hay là Đức Kitô chỉ là Chúa cấp hai?

Thắc mắc: tại sao các câu hỏi lại được đặt lên vào thời các giáo phụ, chứ không được đặt ra cho các thánh tông đồ? Xin thưa rằng tại vì bối cảnh văn hóa đã thay đổi. Thật vậy, thánh Phaolô và thánh Gioan đã trình bày Đức Kitô cho những người sống trong vùng văn hóa Do thái. Hai thánh tông đồ muốn đề cao tình thương của Thiên Chúa dành cho nhân loại đến nỗi đã ban Con Một của mình cho họ. Việc nghiền ngẫm chân lý ấy sẽ đưa ta đến tâm tình cảm mến ngợi khen. Nhưng các tín hữu chịu ảnh hưởng văn hóa Hy lạp thì không dừng lại ở đây. Sau khi nghe trả lời cho câu hỏi: “Đức Kitô đã làm gì cho tôi?”, họ còn muốn biết thêm: “Đức Kitô là ai?”. Nói khác đi, văn hóa Hy lạp mang não trạng truy tầm về bản thể (ontologia), chứ không dừng lại ở cấp độ hành động hay sự nghiệp (functio). Các giáo phụ đã cố gắng sử dụng những phạm trù tư tưởng Hy lạp để đào sâu các dữ kiện mạc khải. Vào thế kỷ III, công tác này chỉ mới manh nha, và chỉ được kiện toàn tại các đại công đồng vào hai thế kỷ IV và V.

Chúng ta vừa nói đến những thách đố được đặt ra cho các giáo phụ khi trình bày sứ điệp Tin mừng, đặc biệt từ phía triết học Hy lạp và từ phía đạo Do thái. Những thách đố này ảnh hưởng cách riêng đến bản thân của Đức Giêsu. Kitô giáo tuyên xưng một Thiên Chúa, chứ không thể nào chấp nhận có hai hoặc ba Thiên Chúa. Vì vậy, để dung hòa với niềm tin vào một Thiên Chúa duy nhất, là điều phù hợp với lý trí, nhiều giải pháp đã được đề ra:

-Đức Giêsu chỉ có dáng vẻ con người, chứ không phải là người thật (thuyết ảo nhân: docetismus).

-Đức Giêsu là người thật, được nhận làm nghĩa tử của Thiên Chúa (thuyết dưỡng tử: adoptionismus).

-Đức Giêsu là người thật, là tôi trung của Thiên Chúa, một nhân vật siêu việt. Ngài là Logos của Thiên Chúa, nhưng là Logos được tạo thành.

b) Câu trả lời của các công đồng

Để xác định bản tính của Đức Kitô cũng như những tương quan giữa Ba ngôi Thiên Chúa, các công đồng thuộc thế kỷ IV và V đã phải sử dụng các thuật ngữ triết học. Chúng ta hãy nghe hai đoạn 251 và 252 của Sách Giáo lý Hội thánh Công giáo:

Để công thức hoá tín điều Thiên Chúa Ba Ngôi, Hội Thánh phải triển khai một thuật ngữ riêng, dựa vào những khái niệm bắt nguồn từ triết học, như: “bản thể” (substantia), “ngôi” hoặc “ngôi vị” (persona hoặc hypostasis), “tương quan” (relatio) v.v…. Làm như vậy, Hội Thánh đã không giao phó đức tin cho sự khôn ngoan phàm nhân, nhưng đã cho các từ ngữ này một ý nghĩa mới, chưa từng biết đến, những từ ngữ này từ nay sẽ được sử dụng để nói lên mầu nhiệm khôn tả, vốn “vô cùng vượt trên mọi điều chúng ta có thể hiểu được theo cách thức phàm nhân”.

Hội Thánh sử dụng từ “bản thể” (substantia) (hoặc “yếu tính”, essentia hoặc “bản tính”, natura) để chỉ Hữu Thể thần linh trong sự duy nhất của Ngài, từ “ngôi” hoặc “ngôi vị” (persona hoặc hypostasis) để chỉ Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần trong sự phân biệt thật sự với nhau giữa các Ngài, còn từ “tương quan” (relatio) để chỉ sư phân biệt của các Ngài trong vấn đề các Ngài quy chiếu về nhau.

Khuôn khổ của bài báo không cho phép chúng tôi bình luận dài dòng. Chúng ta bước sang thí dụ thứ hai, liên quan đến con người.

2/ Các giáo phụ Tây phương và những vấn đề của con người

Đang khi bên Đông phương, các cuộc tranh luận xoay quanh bản tính của Đức Kitô (với những hệ luận liên quan đến mầu nhiệm Thiên Chúa Tam vị). Bên Tây phương, các cuộc tranh luận liên quan đến sự đạo đức thánh thiện của Giáo hội cũng như của con người: mối quan tâm là những vấn đề luân lý hay đạo đức, hơn là các vấn đề trừu tượng. Trong lãnh vực này, hai vị thánh đáng được chú ý: thánh Ambrôsiô (339-397) và thánh Augustinô (354-430).

a) Thánh Ambrôsiô

Bên cạnh các tập chú giải Kinh thánh, khảo luận thần học, ngài biên soạn một tác phẩm luân lý, mang tựa đề De officiis ministrorum (Nghĩa vụ của các tác viên). Tuy viết cho hàng giáo sĩ nhưng nó chứa đựng nòng cốt của đời sống luân lý Kitô giáo, vì thế có thể áp dụng cho tất cả các tín hữu. Có thể xem đây là quyển cẩm nang luân lý Kitô giáo tiên khởi được trình bày cách hệ thống. Tác giả dựa theo cuốn sách cùng tựa đề của ông Ciceron. Sách được chia làm 3 quyển. Quyển Một bàn về bốn nhân đức: khôn ngoan, công bằng, mạnh bạo, tiết độ. Đó là những điều cần thiết để sống “ngay chính” (honestum). Quyển Hai bàn về những điều “hữu ích” (utile) cho cuộc sống: bác ái, hiền hòa, quảng đại. Quyển Ba bàn về sự kết hợp giữa sự “ngay chính” với sự “hữu ích”. Khi lấy lại tư tưởng của ông Ciceron, tác giả cho thấy luân lý Kitô giáo có thể thu nhận luân lý của triết học như thế nào: điều gì có thể chấp nhận, điều gì cần được thanh luyện nhờ đức tin (chẳng hạn trong những vấn đề liên quan đến sự thưởng phạt đời sau).

Như vậy, thánh Ambrôsiô đã du nhập bốn nhân đức từ luân lý Hy-lạp và La-tinh vào Kitô giáo, và đặt tên cho chúng là “trụ chốt” (cardinales) vì là trụ cột cho đời sống luân lý. Các nhân đức này được ví như dòng sông bốn nhánh tưới vườn Địa Đàng nói trong sách Sáng thế (x. St 2,10). Dòng sông tượng trưng cho Chúa Kitô, nguồn mạnh sự sống, nguồn mạch ân sủng thiêng liêng. Xét vì bốn nhân đức phát sinh từ một nguồn cho nên chúng liên hệ với nhau: ai có một nhân đức thì cũng có ba nhân đức kia.

b) Thánh Augustinô

Ngài là một giáo phụ lớn nhất bên Tây phương, không những vì số các tác phẩm đã biên sọan mà còn vì ảnh hưởng đến tư tưởng thần học trong lịch sử Giáo hội.

Danh mục các tác phẩm của thánh Augustinô rất dài (93 tựa đề và 232 tác phẩm), và may mắn là được duy trì hầu như toàn vẹn. Các tác phẩm có thể xếp theo thứ tự thời gian biên soạn (để hiểu biết hoàn cảnh ra đời) hoặc theo văn thể, thuộc nhiều lọai khác nhau: tự thuật, triết học, hộ giáo, tín lý, phi bác lạc thuyết, chú giải Kinh thánh, luân lý, thư tín, diễn từ. Trong các tác phẩm triết học, tác giả đề cập đến nhiều vấn đề: khả năng của con người đạt đến chân lý (Contra Academicos); về đời sống hạnh phúc (De vita beata); về sự dữ (De ordine); về tính bất tử của linh hồn (De immortalitate animae), về ý chí tự do (De libero arbitrio), về giáo dục (De magistro).

Thật khó lòng tóm tắt lại toàn bộ tư tưởng về triết học và thần học của vị đại tiến sĩ. Chúng tôi chỉ muốn nêu bật vài điểm chính của gia tài mà ngài để lại cho hậu thế.

1/ Về triết học

Tác giả đã tìm cách hòa hợp giữa triết học của Platon và Kitô giáo. Ngoài Platon, thánh Augustinô cũng đã đọc Porphyrius, Plotino, và Ciceron. Nhiều vấn nạn đã được nêu lên, chẳng hạn như:

– Tri thức: ta có thể biết chân lý không? Câu trả lời là con người có thể biết chân lý. Đáp lại vấn nạn của phái hoài nghi, tác giả trả lời chính lúc ta hoài nghi là lúc ta chấp nhận rằng có chân lý mặc dù vào lúc này tôi chưa nhận biết được. Nếu các triết gia cãi nhau, thì ít là họ đã mặc nhiên chấp nhận một sự thật: sự thật là các triết gia đang tranh luận, không đồng ý với nhau.

– Nguồn tri thức. Theo tác giả, có 3 loại tri thức: a) tri thức khả giác, do linh hồn thâu nhận qua giác quan; b) tri thức về các định luật của vũ trụ, nhờ lý trí; c) tri thức về các chân lý hằng cửu (cũng như các ý tưởng về công bình, thiện, mỹ, vv) do sự soi sáng. Về điểm này, tác giả sửa lại ý kiến của ông Platon (giải thích bằng sự hoài niệm của linh hồn hiện hữu từ kiếp trước).

– Lý trí và đức tin. Đức tin Kitô giáo cũng giúp cho Augustinô điều chỉnh tư tưởng của Platon liên quan đến nguồn gốc vũ trụ: vũ trụ do Thiên Chúa tạo dựng chứ không phải xuất phát (emanatio) từ Đấng Tạo hóa. Trong việc giải thích sự xấu, tác giả khẳng định rằng chỉ có một Thiên Chúa (chứ không có hai thần Thiện và Ác theo chủ trương của đạo Manikê). Sự xấu bắt nguồn từ giới hạn của thụ tạo, và nhất là do tội lỗi của con người.

– Con đường tâm linh. Thánh Augustinô coi trọng con đường nội tâm, như phương thế để khám phá chân lý và Thiên Chúa[14]. Sự hiện hữu của Thiên Chúa được minh chứng bằng sự hiện diện của những chân lý hằng hữu ở trong linh hồn. Những chân lý này đòi hỏi sự cần thiết của một lý lẽ cân xứng. Khi quay về với nội tâm, con người gặp gỡ Thiên Chúa (“biết mình biết Chúa”). Biết con người là biết Thiên Chúa; biết Thiên Chúa là biết con người (“Ubi Deus ibi homo” – “ubi homo ibi Deus”).

– Lý trí và đức tin không đối lập với nhau, nhưng hỗ trợ cho nhau trên con đường tìm kiếm chân lý: đức tin dẫn đưa lý trí đến chỗ mà tự sức nó không đến được: “intellige ut credas, crede ut intelligas” (Sermo 43,7).

2/ Về con người. Trong cuộc tranh luận với phái Pelagio, thánh Augustinô đã khai triển thần học về sự cứu chuộc, sự công chính hóa và ân sủng, cũng như về các ham muốn, tội nguyên tổ, tình liên đới nhân loại. Tất cả mọi người đều cần đến ơn cứu chuộc của Chúa Kitô. Ơn cứu chuộc bao hàm sự tha thứ tội lỗi và canh tân nội tâm, một tiến trình khởi sự từ đời này nhưng chỉ đạt được sự viên mãn vào lúc phục sinh. Để đạt được sự công chính và trung kiên trong tình trạng ấy, con người cần dến sự trợ giúp của Thiên Chúa. Tác giả đã nói rất nhiều về sự cần thiết, hiệu lực và tính ban-không của ân sủng. Điều này được áp dụng cách riêng khi bàn về sự tiền định: tác giả cho thấy rằng từ khởi sự cho đến hoàn tất đức tin, tất cả đều là do ơn Chúa. Cần thêm rằng những khẳng định của tác giả không chỉ dựa trên nền tảng Kinh thánh mà còn dựa trên kinh nghiệm bản thân: tác giả đã rơi vào đủ thứ lầm lạc về đức tin và luân lý, nhưng nhờ quyền năng của ân sủng mà ông đã trở về với Chúa. Nói cách khác, khi bàn về con người, tác giả không chỉ nhìn dưới khía cạnh tâm lý học, nhưng nhất là dưới khía cạnh ơn cứu độ.

Kết luận. Thành quả của cuộc tiếp xúc đức tin và triết học

Cuộc gặp gỡ giữa đức tin Kitô giáo với triết học Hy-lạp đưa đến triết học Kitô giáo hay là thần học? Thật khó nói, bởi vì xét về nội dung tư tưởng, làn ranh giữa đôi bên không lúc nào cũng rõ rệt. Mặt khác, các giáo phụ không ngại gọi philosophia điều mà ngày nay chúng ta gọi là “thần học” hoặc “linh đạo”, bởi vì các ngài theo sát tầm nguyên của hạn từ: đi tìm sự khôn ngoan, không những để thỏa mãn nhu cầu hiểu biết mà còn để sống thánh thiện.

Các giáo phụ đã sử dụng nhiều thuật ngữ triết học để giải thích đức tin (chẳng hạn như bản tính, bản thể, ngôi vị, vv…). Vì vậy, có người tố cáo rằng các ngài đã Hy-lạp-hóa Kitô giáo[15]. Ngày nay, chúng ta cần phải lột lớp áo Hy-lạp ấy ngõ hầu Tin mừng có thể hội nhập vào các nền văn hóa khác.

Chúng tôi không thể đi vào vấn đề này, nhưng chỉ xin lưu ý rằng để du nhập tư tưởng Hy-lạp vào Kitô giáo, các giáo phụ đã phải “rửa tội” cho chúng. Vì thế, công trình của các giáo phụ không chỉ là Hy-lạp-hóa Kitô giáo nhưng còn Kitô-hóa triết học Hy-lạp. Thật vậy, nếu đi sâu vào nội dung tư tưởng giữa đôi bên, ta thấy có nhiều điểm xung khắc không nhỏ.

Triết học Hy-lạp đặt Thiên Chúa trong tương quan với vũ trụ (như là nguyên nhân tác thành và cứu cánh). Kitô giáo đặt Thiên Chúa trong tương quan với Lịch sử.

Theo Triết học Hy-lạp, Thiên Chúa là Đấng Hoàn thiện, bất biến, ở bên trên những biến thiên lịch sử. Kitô giáo trình bày Thiên Chúa can thiệp vào lịch sử, cách riêng bằng việc Con Thiên Chúa làm người.

Triết học Hy-lạp nhấn mạnh đến giới hạn cho tri thức của con người. Kitô giáo đề cao chân lý được Thiên Chúa mặc khải, vượt trên các học thuyết.

Triết học luân lý Hy-lạp mang tính trí thức: tội là dốt nát. Luân lý Kitô giáo cho rằng tội lỗi là do ý chí con người ngả theo sự dữ; tuy nhiên con người có thể phạm tội và cũng có cơ hội thống hối.

Triết học Hy lạp quan niệm sự diễn tiến của vũ trụ theo vòng chu kỳ sinh tử. Kitô giáo quan niệm lịch sử theo đường thẳng: lịch sử sẽ kết thúc với sự phục sinh thân xác.

Như vậy các giáo phụ không chỉ du nhập tư tưởng triết học Hy-lạp nhưng còn thanh tấy và nâng cao nó nhờ mặc khải nhận được từ Đức Kitô. Đây là bài học cho hết mọi thế hệ trong tiến trình “hội nhập văn hóa”: đưa Tin mừng vào các nền văn hóa, và đón nhận các tinh hoa của văn hóa vào Tin mừng.

—————————–

Thư tịch

Phan Tấn Thành, Về nguồn. Tập 2. Thời các giáo phụ, Nhà sách Đức Bà Hòa Bình, TPHCM 2017.

Werner Jaeger, Early Christianity and Greek Paideia, Oxford University Press, London, 1962.

Nicola Abbagnano,Storia della filosofia. I, Filosofia antica. Filosofia patristica. Filosofia scolastica, UTET, Torino 1946.

Josep-Ignasi Saranyana, La filosofía medieval. Desde sus orígenes patristicos hasta la escolástica barroca, Segunda edicion, EUNSA, Navarra 2007.

—————————–

[1] G. Bardy, Philosophie et philosophe, dans le vocabulaire chrétien des premiers siècles, in: Revue d’ascetique et de mystique 25 (1949), pp. 97-108. J. Leclercq, Pour l´histoire de l´expression “philosophie chrétienne”», in : Mélanges des Sciences Religieuses 9 (1952), 221-226.

[2] Epicuriô nổi tiếng vì câu nói: “Đối với ta, cái chết không có nghĩa lý gì hết. Bao lâu ta sống, thì không có cái chết. Khi cái chết đến, thì ta không còn nữa!”

[3] Minutius Felix, Octavius 9,6; 31,2.

[4] Thánh Giustinô (100?-165) xuất thân từ một gia đình ngoại đạo ở Palestina, ông lên đường sang Hy-lạp để tìm kiếm chân lý nơi các triết gia, và sau cùng đã gặp được Kitô giáo. Ông đã mở trường để truyền đạt triết học, và tại đây ông chịu tử đạo vào khoảng năm 165, vì bị một triết gia khác tố giác là Kitô hữu. Ông đã viết nhiều sách, nhưng chỉ còn lưu lại ba tác phẩm: hai quyển “Hộ giáo” (Apologia) đệ lên Hoàng đế Anoninus Pius (viết khoảng năm 150), và một quyển “Đối thoại với Tryphô” (người Do thái). Trong bản điều trần lên nhà cầm quyền Rôma, ông yêu cầu chỉ nên tuyên án các Kitô hữu sau khi đã nghe họ phân trần chứ đừng trừng phạt họ duy chỉ vì họ theo đạo Kitô. Liền đó, tác giả trình bày đạo Kitô, liên quan đến các đạo lý, luân lý và phụng tự.

[5] Nên nhớ là tại Alexandria, Kinh thánh Do thái được dịch sang tiếng Hy lạp (bản LXX) và công tác chuyển dịch đòi hỏi việc sử dụng nhiều từ ngữ chuyên môn của nền văn hóa này, chẳng hạn như logos, dianoia.

[6] Ông Philô (sinh k. năm 25 trước CN và mất k. năm 45 sau CN) cho rằng các triết gia cũng nhận được mặc khải của Thiên Chúa qua trung gian của các ngôn sứ. Tuy rằng ngôn sứ vĩ đại nhất là ông Môsê, nhưng ông Philô cho rằng Thiên Chúa siêu việt còn dùng Logos (được nói nhiều trong các sách Khôn ngoan) để làm môi giới với loài người.

[7] Sinh tại Athènes khoảng năm 150, trong một gia đình ngoại giáo, ông Clêmentê đã trở lại Kitô giáo vào tuổi trưởng thành, trên hành trình tìm kiếm chân lý. Ông đã du hành nhiều nơi (Nam Italia, Siria, Palestina) để thụ giáo với các triết gia thời đó. Sau cùng ông dừng lại Alexandria, trở thành môn sinh của ông Pantêna, và trở thành cộng sự viên tham gia vào việc điều khiển trường học (khoảng năm 190). Cuộc bách hại dưới thời hoàng đế Septimius Severus đã buộc ông phải rời bỏ Alexandria (khoảng năm 202), sang lánh nạn bên Tiểu Á và được giám mục Alexanđrô (môn sinh của ông) tiếp đón. Ông qua đời khoảng năm 215. Ông Clêmentê được coi như là kẻ tiên phong trong việc du nhập triết học Hy Lạp (Platon) vào việc suy tư các mầu nhiệm Kitô giáo. Ông nhìn nhận giá trị của triết học như là một hồng ân của Chúa ban để dẫn đưa con người đến chân lý đức tin. Các triết gia đi tìm sự minh triết ư? Thì đây đức tin Kitô giáo được giới thiệu như là sư thượng trí cao minh bởi vì nó cho phép con người được hiểu biết những mầu nhiệm cao vời của Thiên Chúa. Dù sao, con đường dẫn tới sự thượng trí không phải chỉ là suy tư lý luận, nhưng là sự chiêm niệm và cầu nguyện.

[8] Chính ông Origène đã thụ huấn triết học với ông Ammonios Saccas (người sáng lập thuyết Tân-Platon và là thầy của triết gia Porphyrius), và ông áp dụng học thuyết này vào việc chú giải Kinh thánh, với việc vạch ra nghĩa “ám dụ” đàng sau “nghĩa văn chương”.

[9] Tertullianô là văn hào tiên khởi và nổi tiếng nhất của Bắc Phi. Ông chào đời ở Cartago khoảng năm 155, trong một gia đình ngoại giáo, và có truyền thống luật học. Ông sang Rôma hành nghề luật sư, và trở lại đạo Kitô khoảng năm 193 có lẽ vì cảm phục tấm gương can đảm của các vị tử đạo. Sau đó, ông trở lại quê nhà. Không chắc ông có thụ phong linh mục hay không. Các tác phẩm ra đời trong khoảng thời gian từ năm 197 đến năm 220. Khoảng năm 207, ông chuyển sang giáo phái Montanô. Ông qua đời khoảng năm 230. Đừng kể thánh Augustinô, ông Tertullianô là một văn hào La-tinh quan trọng nhất. Ông thông thạo triết học và văn chương La-tinh và Hy-lạp. Lối hành văn của ông sống động, với những câu ngắn gọn, thích sử dụng lối nói nghịch lý, để bắt bẻ đối phương

[10] “Quid ergo Athenis et Hierosolymis? Quid academiae et ecclesiae? Quid haereticis et Christianis? Nostra institutio de porticu Salomonis est, qui et ipse tradiderat dominum in simplicitate cordis esse quaerendum. Viderint qui stoicum et platonicum et dialecticum Christianismum protulerunt” (De praescriptione haereticorum 7,9-11). Thái độ tương phản của các giáo phụ được Đức Gioan Phaolô II nhắc đến trong thông điệp Fides et ratio (Đức tin và lý trí, 14/9/1998), số 38-41.

[11] Tertullianô, Adversus Valentinianos, Adversus Marcionem. Hippolytus, Elenchos hay còn gọi là Philosophumena.

[12] X. Phan Tấn Thành, Những hình thức tu trì Kitô giáo (Đời sống tâm linh tập VI). NXB Phương Đông, TPHCM, 2017, trang 45.

[13] Học trình căn bản trong xã hội Hy-La gồm 7 môn (artes liberales), chia thành 2 khối: nhân văn (trivium: grammatica, rhetorica, dialectica), khoa học (quadrivium: aritmetica, musica, geometria, astronomia)

[14] “Noli foras ire,in teipsum gredi: in interiore homine habitat veritas” (De vera religione, 39).

[15] Adolf von Harnack, Das Wesen des Christentums, Leipzig 1900.

PreviousTÔN GIÁO VÀ CÁC BIỂU TƯỢNG NHÂN HỌCNextSỰ THIẾT YẾU CỦA TRIẾT HỌC TRONG THỜI ĐẠI A.I.

Last updated 9 months ago

Was this helpful?

Sự thành hình triết học Kitô giáoHọc viện Đa Minh
Logo