P11-6 nhập
Last updated
Was this helpful?
Last updated
Was this helpful?
Chánh tri kiến P11 - 6 nhập
Khi theo nghiệp tái sinh, "thức" sẽ vào một bào thai (danh sắc) phù hợp với "nghiệp", bào thai này nếu là con người có 9 tháng 10 ngày để hình thành 6 giác quan gọi là 6 nhập.
Trong kinh chánh tri kiến, ở phần thứ 11, Đức Phật giảng về 6 nhập như sau:
{}
Chư Hiền, thế nào là sáu nhập, thế nào là tập khởi của sáu nhập, thế nào là đoạn diệt của sáu nhập, thế nào là con đường đưa đến đoạn diệt của sáu nhập?
1. Thế nào là sáu nhập
Chư Hiền, có sáu nhập này: nhãn nhập, nhĩ nhập, tỷ nhập, thiệt nhập, thân nhập, ý nhập.
Giải nghĩa:
"Sáu nhập" (saḷāyatana) là sáu căn (giác quan) mà con người dùng để tiếp nhận thế giới:
1) Nhãn nhập – Mắt (tiếp nhận hình sắc)
2) Nhĩ nhập – Tai (tiếp nhận âm thanh)
3) Tỷ nhập – Mũi (tiếp nhận mùi hương)
4) Thiệt nhập – Lưỡi (tiếp nhận vị)
5) Thân nhập – Thân (tiếp nhận cảm giác qua xúc chạm)
6) Ý nhập – Ý thức (tiếp nhận và xử lý tư tưởng, pháp trần)
"Nhập" nghĩa là cửa ngõ giúp tâm tiếp xúc với thế giới. Nếu không có sáu nhập, con người không thể nhận biết bất cứ điều gì.
Sáu nhập là nền tảng của nhận thức, nhờ sáu nhập, con người cảm nhận thế giới. Khi sáu nhập tiếp xúc với sáu trần (đối tượng bên ngoài), chúng tạo ra xúc (phassa) – bước đầu của nhận thức và cảm thọ. Sáu nhập cũng là nguyên nhân của khổ đau, vì chấp trước vào sáu nhập, con người sinh ra tham ái, chấp thủ, dẫn đến luân hồi sinh tử.
Mỗi nhập hoạt động theo nguyên tắc Căn (giác quan) + Trần (đối tượng) + Thức (sự nhận biết) : Xúc (sự tiếp xúc).
Ví dụ:
Mắt (nhãn nhập) + Cảnh vật (sắc trần) + Thị giác (nhãn thức) : Xúc phát sinh.
Tai (nhĩ nhập) + Âm thanh (thanh trần) + Thính giác (nhĩ thức) : Nghe.
Ý thức (ý nhập) + Ý tưởng (pháp trần) + Tư duy (ý thức) : Suy nghĩ.
Khi có sáu nhập, con người bị cuốn vào vòng xoáy cảm xúc, nhận thức, và phản ứng, dẫn đến khổ vui, tham sân si.
2. Tập khởi của sáu nhập, đoạn diệt của sáu nhập
Từ tập khởi của danh sắc có tập khởi của sáu nhập; từ đoạn diệt của danh sắc có đoạn diệt của sáu nhập;
Giải nghĩa:
Danh sắc (nāma-rūpa) là sự kết hợp giữa danh (tâm, tinh thần) và sắc (thân, vật chất). Danh (nāma) bao gồm các yếu tố tâm lý như thọ (cảm giác), tưởng (nhận thức), hành (tâm hành), thức (nhận biết). Sắc (rūpa) bao gồm cơ thể vật lý, năm giác quan và các hiện tượng vật chất. Danh sắc là nền tảng cho sự tồn tại của một chúng sinh trong luân hồi. Sáu nhập (saḷāyatana) như đã nói trên là sáu giác quan giúp con người tiếp xúc với thế giới, gồm mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Sáu nhập là cánh cửa nhận biết thế giới, làm phát sinh xúc, cảm thọ và các phản ứng tâm lý.
"Từ tập khởi của danh sắc có tập khởi của sáu nhập":
Khi danh sắc hình thành (tức là có thân và tâm), sáu nhập cũng phát triển. Vì có thân thể (sắc) nên có mắt, tai, mũi, lưỡi, thân để tiếp xúc với thế giới. Vì có tâm (danh) nên có ý thức để nhận biết các pháp. Do đó, danh sắc là điều kiện để sáu nhập tồn tại và hoạt động.
"Từ đoạn diệt của danh sắc có đoạn diệt của sáu nhập" :
Khi danh sắc không còn (tức là khi một chúng sinh đạt Niết-bàn, chấm dứt luân hồi), thì sáu nhập cũng không còn. Nếu không có thân và tâm (danh sắc), thì không có giác quan để tiếp xúc với thế giới, không có nhận thức, không có tham ái, không có khổ đau.
3. Con đường đưa đến đoạn diệt của sáu nhập
Thánh Ðạo Tám Ngành này là con đường đưa đến đoạn diệt của sáu nhập, tức là: Chánh Tri kiến, Chánh Tư duy, Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, Chánh Tinh tấn, Chánh Niệm, Chánh Ðịnh.
Bát Chánh Đạo là con đường giúp đoạn diệt sáu nhập, tức là giải thoát khỏi sự chấp trước vào giác quan và những cảm thọ sinh ra từ chúng:
1) Chánh Tri Kiến – Hiểu rõ bản chất vô thường, khổ, vô ngã của sáu nhập.
2) Chánh Tư Duy – Suy nghĩ đúng đắn, không chấp thủ vào cảm giác do sáu nhập tạo ra.
3) Chánh Ngữ – Không để lời nói bị chi phối bởi cảm xúc từ sáu nhập.
4) Chánh Nghiệp – Hành động chân chính, không theo dục vọng phát sinh từ sáu nhập.
5) Chánh Mạng – Kiếm sống chân chính, không dựa vào những ham muốn do sáu nhập mang lại.
6) Chánh Tinh Tấn – Nỗ lực để không bị sáu nhập lôi cuốn vào tham ái và sân hận.
7) Chánh Niệm – Quan sát sáu nhập mà không bám víu vào chúng.
😎 Chánh Định – Tâm vững vàng, không dao động trước sự kích thích của sáu nhập.
Chư Hiền, khi nào vị Thánh đệ tử tuệ tri sáu nhập như vậy, tuệ tri tập khởi của sáu nhập như vậy, tuệ tri đoạn diệt của sáu nhập như vậy, tuệ tri con đường đưa đến đoạn diệt của sáu nhập như vậy, khi ấy, vị ấy đoạn trừ tất cả tham tùy miên, tẩy sạch sân tùy miên, nhổ tận gốc kiến mạn tùy miên "Tôi là", đoạn trừ vô minh, khiến minh khởi lên, diệt tận khổ đau ngay trong hiện tại. Chư Hiền, như vậy Thánh đệ tử có chánh tri kiến, có tri kiến chánh trực, có lòng tin Pháp tuyệt đối và thành tựu diệu pháp này.
Khi một vị Thánh đệ tử hiểu rõ bản chất của sáu nhập, vị ấy sẽ:
1) Đoạn trừ tham tùy miên – Không còn ham muốn dính mắc vào các cảm giác do sáu nhập mang lại.
2) Tẩy sạch sân tùy miên – Không còn phản ứng giận dữ hay chán ghét trước những gì sáu nhập tiếp xúc.
3) Nhổ tận gốc kiến mạn tùy miên "Tôi là" – Không còn chấp vào cái "tôi", không còn thấy mình là chủ thể trải nghiệm sáu nhập.
4) Đoạn trừ vô minh, khiến minh khởi lên – Hiểu rõ bản chất thực sự của vạn pháp, không còn si mê dính mắc vào thế gian.
5) Diệt tận khổ đau ngay trong hiện tại – Đạt đến giải thoát, không còn bị chi phối bởi cảm thọ do sáu nhập tạo ra.
