P10-Xúc

Chánh tri kiến P10 - Xúc

Kinh Chánh tri kiến gồm 16 đề mục quan trọng giúp hành giả có được tri kiến đúng đắn trong con đường tu tập giải thoát. Trong phần 10 của kinh này, Đức Phật giảng về "Xúc":

{Cả nhà tìm đọc phần 1,2,3,4,5,6,7,8,9 ở các bài trước trong group mình luôn nhé, xin cả nhà 1 like, 1 chia sẻ, và rất mong được kết bạn với các thiện hữu trí thức ạ}

Chư Hiền, thế nào là xúc, thế nào là tập khởi của xúc, thế nào là đoạn diệt của xúc, thế nào là con đường đưa đến đoạn diệt của xúc?

1. Thế nào là xúc

Chư Hiền, có sau loại xúc này: nhãn xúc, nhĩ xúc, tỷ xúc, thiệt xúc, thân xúc, ý xúc.

Giải nghĩa:

"Xúc" (phassa) trong Phật pháp là sự tiếp xúc giữa ba yếu tố là Căn (giác quan: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý), Trần (đối tượng: sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp), và Thức (sự nhận biết). Khi ba yếu tố này hội đủ, xúc sinh khởi. Sáu loại xúc là:

1) Nhãn xúc: Khi mắt tiếp xúc với hình ảnh, màu sắc, sinh ra nhãn xúc.

2) Nhĩ xúc: Khi tai tiếp xúc với âm thanh, sinh ra nhĩ xúc.

3) Tỷ xúc: Khi mũi tiếp xúc với mùi hương, sinh ra tỷ xúc.

4) Thiệt xúc: Khi lưỡi tiếp xúc với vị, sinh ra thiệt xúc.

5) Thân xúc: Khi cơ thể tiếp xúc với vật lý như nóng, lạnh, mềm, cứng, sinh ra thân xúc.

6) Ý xúc: Khi tâm thức tiếp xúc với ý tưởng, khái niệm, tư tưởng, sinh ra ý xúc.

2. Tập khởi của xúc, đoạn diệt của xúc

Từ tập khởi của sáu nhập, có tập khởi từ xúc; từ đoạn diệt của sáu nhập, có đoạn diệt của xúc;

Giải nghĩa:

"Sáu nhập" (ṣaḍāyatana) là sáu căn (giác quan) tiếp nhận thế giới:

1) Nhãn nhập – mắt (thấy sắc).

2) Nhĩ nhập – tai (nghe âm thanh).

3) Tỷ nhập – mũi (ngửi mùi).

4) Thiệt nhập – lưỡi (nếm vị).

5) Thân nhập – thân (cảm nhận xúc chạm).

6) Ý nhập – ý thức (tiếp nhận ý tưởng, suy nghĩ).

"Nhập" nghĩa là cửa ngõ để nhận biết thế giới. Khi sáu căn tiếp xúc với sáu trần (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp), thì xúc sinh khởi.

"Từ tập khởi của sáu nhập, có tập khởi từ xúc": Xúc (phassa) sinh khởi do có sự tiếp xúc giữa căn (giác quan), trần (đối tượng), và thức (sự nhận biết).

Ví dụ: Khi mắt (nhãn nhập) thấy một bông hoa, sinh ra nhãn xúc. Khi tai (nhĩ nhập) nghe một bài hát, sinh ra nhĩ xúc. Khi ý thức (ý nhập) nhớ lại một kỷ niệm, sinh ra ý xúc.

Nếu không có sáu nhập (không có mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý), thì không có sự tiếp xúc nào xảy ra. Vì thế, từ sự sinh khởi của sáu nhập, có sự sinh khởi của xúc.

"Từ đoạn diệt của sáu nhập, có đoạn diệt của xúc": Khi sáu căn không còn bị ràng buộc bởi tham ái và vô minh, không còn chấp thủ vào cảnh trần, thì xúc cũng không còn.

Ví dụ về đoạn diệt của sáu nhập: Một người đã giác ngộ không còn để tâm dao động trước lời khen chê, sẽ không còn bị nhĩ xúc chi phối. Một vị thiền sư ngồi thiền, không dính mắc vào cảm giác đau nhức của cơ thể, thân xúc không làm họ khổ não. Như vậy, khi sáu nhập diệt, xúc cũng diệt, dẫn đến sự chấm dứt khổ đau.

3. Con đường đưa đến đoạn diệt của xúc

Thánh Ðạo Tám Ngành này là con đường đưa đến đoạn diệt của xúc, tức là: Chánh Tri kiến, Chánh Tư duy, Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, Chánh Tinh tấn, Chánh Niệm, Chánh Ðịnh.

Bát Chánh Đạo là con đường để thoát khỏi sự chi phối của xúc:

1) Chánh tri kiến – Nhận thức đúng về bản chất vô thường của xúc.

2) Chánh tư duy – Không bị xúc dẫn dắt vào tham, sân.

3) Chánh ngữ – Không tạo khẩu nghiệp do xúc phát sinh.

4) Chánh nghiệp – Không hành động sai trái vì xúc thúc đẩy.

5) Chánh mạng – Không kiếm sống bằng cách dựa vào xúc để thỏa mãn tham ái.

6) Chánh tinh tấn – Luôn tỉnh giác trước xúc, không để xúc chi phối tâm.

7) Chánh niệm – Quan sát xúc một cách khách quan, không dính mắc.

😎 Chánh định – Tâm an tịnh, không bị xúc làm dao động.

Chư Hiền, khi nào Thánh đệ tử tuệ tri xúc như vậy, tuệ tri tập khởi của xúc như vậy, tuệ tri đoạn diệt của xúc như vậy, tuệ tri con đường đưa đến đoạn diệt của xúc như vậy, khi ấy, vị ấy đoạn trừ tất cả tham tùy miên, tẩy sạch sân tùy miên, nhổ tận gốc kiến mạn tùy miên "Tôi là", đoạn trừ vô minh, khiến minh khởi lên, diệt tận khổ đau ngay trong hiện tại. Chư Hiền, như vậy Thánh đệ tử có chánh tri kiến, có tri kiến chánh trực, có lòng tin Pháp tuyệt đối và thành tựu diệu pháp này.

Kết quả của việc đoạn diệt xúc

1) "Đoạn trừ tất cả tham tùy miên" – Không còn chạy theo cảm giác dễ chịu.

2) "Tẩy sạch sân tùy miên" – Không còn khó chịu khi xúc bất như ý phát sinh.

3) "Nhổ tận gốc kiến mạn tùy miên 'Tôi là'" – Không còn chấp ngã.

4) "Đoạn trừ vô minh, khiến minh khởi lên" – Thấu hiểu bản chất của xúc, không còn dính mắc.

5) "Diệt tận khổ đau ngay trong hiện tại" – Khi không còn bị xúc chi phối, không còn khổ đau.