Bài 17: Bạn Biết Gì Về “Xẹc” Tây?

Loạt bài Theo Dòng Lịch Sử

Bài 17: Bạn Biết Gì Về “Xẹc” Tây?

Bức ảnh đầu trong bài này ra đời năm 1948, thể hiện Cercle Sportif nằm cạnh sân Tao Đàn, Sài Gòn. Tòa nhà nổi danh mà dân thành phố này quen gọi từ trăm năm qua là “Xẹc” Tây, trên đường Chasseloup Laubat - Hồng Thập Tự, chúng ta biết gì về nó?

Ít ai biết, Cercle Sportif do một nhóm vận động viên đấu kiếm nghiệp dư người Pháp tại Sài Gòn cũ thành lập vào ngày 10/5/1902, "để khuyến khích và phát triển gu (gout) tập luyện thể thao". Nhưng từ đầu, nó không nằm ở chỗ như trước nay ai cũng biết mà là trong một ngôi villa nằm khiêm tốn ở 2 góc đường Catinat và La Grandière (Tự Do - Gia Long, bây giờ là Đồng Khởi - Lý Tự Trọng).

Năm 1904, được một tờ báo thời bấy giờ mô tả giống "như một ngôi trường dạy đấu kiếm, bắn súng, cỡi ngựa và một số môn thể thao khác", Cercle Sportif lúc ấy có cơ ngơi khá ít ỏi chỉ gồm một phòng đấu kiếm, một trường bắn nho nhỏ và một phòng tập thể dục. Nó nhận từng thành viên mới thông qua hình thức ghi danh. Bởi vì các huấn luyện viên ở đó cũng bao gồm một số thầy giáo dạy thể dục của trường Chasseloup Laubat gần đó và bởi vì CLB này hoạt động trông giống một mô thức trường học hơn, nên phí thường niên cho mỗi học viên khi ấy là 500 đồng (piastre) Thuộc địa.

Đến 1905, khi nhu cầu vượt quá sức cung, Cercle Sportif phải dọn trụ sở về cạnh Jardin de la ville và lúc đó, người ta đành chịu nhờ Hội đồng cai quản thành phố đặt nó dưới quyền quản trị trực tiếp, với mục đích phát triển phong trào tập thể thao rộng rãi. Lý do: Cơ ngơi ban đầu tại địa điểm mới quá nghèo nàn, chỉ gồm một sảnh tiếp khách rộng khoảng 40 thước vuông và một đường tập chạy xe đạp bị bỏ hoang. Thách thức bắt đầu: Số hội viên tụt xuống dưới 40 người và tình hình tài chính tồi tệ.

May thay, Hội đồng Thành phố nhận lời giúp và khi bước vào, họ đã cho xây ở đó một sân tập điền kinh trên nền đường chạy xe đạp cũ. Rồi có thêm 2 sân tennis và một sân bóng đá và kể cả một sân trượt patin. Nhưng sân trượt này chỉ dành cho các hội viên, với tiền cho thuê giày tính theo giờ.

Năm 1910, vì lý do thiếu điều kiện tự nhiên cần thiết, một câu lạc bộ chèo thuyền của chính Cercle Sportif đã được khai trương tại Sở Thú, khu vực Thị Nghè. Khi số hội viên đông dần lên ở trụ sở chính, kinh phí dồi dào hơn, người ta nâng cấp Cercle Sportif trước sau 3 lần vào các năm 1909, 1913 và 1920.

Ngày 5/12/1925, Cercle Sportif chính thức được xây dựng quy mô và lớn hẳn tại địa chỉ 55 Chasseloup Laubat - Có quan toàn quyền Đông Dương và nhiều quan chức cao cấp đến dự Lễ khánh thành năm đó. Một phần cơ sở vật chất còn đến bây giờ của khu Câu lạc bộ Lao Động - Như tên mới sau 1975 - vẫn mang hình hài từ năm đó. Ngay từ thuở đó, nó đã có 10 sân tennis, một sân bóng đá có khán đài (Là điều mà ngay tại chính quốc Pháp lúc ấy cũng hiếm thấy), nhiều công trình lớn bao gồm phòng đấu kiếm, phòng tập thể dục, phòng điền kinh, phòng billard, phòng đọc sách, phòng khiêu vũ, phòng thay trang phục lớn và dãy nhà tắm. Nước Pháp vào năm 1926 có một bài báo trên tờ France Soir, cho thấy "mình tự hào xây được ở Việt Nam một cơ ngơi tập thể thao xứng tầm đế quốc, làm Thượng Hải, Hồng Kông, Singapore khi ấy phải cùng nhỏ rãi".

Tháng 9/1933, khi hồ bơi ở đó được cắt băng, Cercle Sportif càng kiêu hãnh với những gì thuộc hàng đầu khu vực mà mình có, và hội viên của nó, do số người ghi danh nhiều quá mức, bấy giờ ban quản trị đã có quyền chọn lọc. Dần dần, cho tới 1975, chỉ nhận những người thích chơi thể thao từ giới trung lưu và thượng lưu. Chủ tịch danh dự của Cercle Sportif cũng được xét chọn gắt gao từ những cái tên đáng tự hào nhất, thuộc thành phần ưu tú, trong thời Pháp của thành phố. Sang 2 thời kỳ của 2 nền Cộng hòa ở miền Nam, nó vẫn hoạt động theo mô thức như từ trước, chỉ khác là cùng các hội viên thuộc các gia đình Việt thượng lưu tại Sài Gòn, người ta còn nhìn thấy khách mắt xanh đến từ Mỹ và một số quốc gia khác, cạnh người Pháp. Có cả người Nhật, người Đại Hàn và người ta hay gọi nó bằng tên tắt CSS (Cercle Sportif De Saigon - Câu lạc bộ Thể thao Sài Gòn) trong khi dân chúng vẫn gọi nó đơn giản là “Xẹc”.

Như đã viết, bây giờ, cơ ngơi đó sau 1975 có tên mới là Câu lạc bộ Lao Động, và gọi là “lao động” nhưng những ai thực sự được bước vào đó để chơi thể thao ngày ngày, trong túi vẫn phải có khá tiền.