Bài 13: Quả Trứng Biết Nói Quá Nhiều!
Last updated
Was this helpful?
Last updated
Was this helpful?
Loạt bài Theo Dòng Lịch Sử
Bài 13: Quả Trứng Biết Nói Quá Nhiều!
Thời vua Lê Chúa Trịnh, đến đời vua Lê Thuần Tông (1732 - 1735), có câu chuyện xử án ăn trộm một quả trứng gà rất nổi tiếng. Tôi đọc trong sử cũ, thấy nó đáng chú ý nên chép lại đây.
Lúc ấy, năm 1733, triều đình có tổ chức khoa thi Hội rồi thi Đình, thì trong 18 tiến sĩ đỗ cùng lúc, chỉ có mỗi một người họ Phan, là Phan Như Khuê, người làng Yên Trung, huyện La Sơn, nay là huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh.
Ai cũng biết, thời đó ở Đàng Ngoài, Vua Lê thường ngồi làm vì, mà phần lớn quyền lực thật đều nằm trong tay nhà Chúa Trịnh. Phủ Liêu của Chúa có Bộ Hình, thì Phan Như Khuê sau khi đỗ đã được phân công về làm Thiêm Sai (Không phải Khâm sai) chuyên coi xét việc kiện tụng và xử án trong dân và trong cả giới đội mũ cánh chuồn.
Ông nổi tiếng thanh liêm, không ăn của đút, xử án nghiêm minh, công bằng và có tình có lý.
Một hôm, có người bạn cũ từ quê ra, đến thăm ông và biếu ông một cái rổ đựng trăm quả trứng gà. Luật nước rất nghiêm, người làm quan mà nhận dẫu chỉ là một củ hành khi ấy đã bị xem là phạm pháp. Nhưng do đã có chủ ý, quan Khuê liền nhận mà lại nhón lấy một quả, cất kỹ đi. Sau đó, ông sai người hầu cất cả rổ trứng ấy vào nhà trong.
Sáng hôm sau, lúc ăn điểm tâm, ông lại sai người hầu đem tất cả số trứng ấy ra đếm. Đếm đi đếm lại vẫn trước sau chỉ có 99 quả. Quan Khuê liền nổi cáu, lôi tất cả người hầu trong nhà ra tra hỏi, lại sai viên Thừa lại giúp việc dưới quyền mình và cả đội lính Lệ phối hợp giải quyết câu chuyện.
Ông làm như không thấy gì, dù trước mắt ông, là có tra khảo, bức cung, nhục hình bao người hầu kẻ hạ trong chính ngôi nhà của ông, chỉ vì một quả trứng gà duy nhất bị mất. Đến lần hỏi thứ ba, do không thể chịu đòn quá đau, một thanh niên làm trong bếp đã nhận là mình có lấy cắp quả trứng ấy.
Thừa lại hỏi: "GIấu ở đâu?", thanh niên ấy đưa người xét xử ra vườn, chỉ lung tung mấy chỗ mà lần nào đào đất lên cũng không thấy gì cả - Khổ, làm sao mà thấy được tang chứng khi chính anh ta không hề ăn cắp? Trứng đã không, mà cả vỏ trứng cũng không.
Lại tra khảo, lại hỏi lần nữa: "Nói thật đi, giấu chỗ nào?". Thanh niên ấy túng lý liền nhận xằng thêm rằng, mình khi biết sắp bị lôi ra công đường, đã sợ quá nuốt luôn cả quả trứng ấy vào bụng mất rồi. Hỏi: "Có ai thấy không?". Trả lời: "Có, thằng Mỗ” (Mỗ, khuyết danh, chứ không phải thằng mõ quen chạy việc ở làng).
Hỏi sang thằng Mỗ, ban đầu nó không nhận nhưng về sau, lại bị đánh đau quá nên nó phải nhận, chính mắt nó có thấy thanh niên kia nuốt cả trứng lẫn vỏ vào bụng thật. Thế là cả hai đều bị tống vào ngục, chờ chính tay quan Khuê xét xử.
Ông đọc bản báo cáo của Thừa lại, thấy trong đó khép tội hai người kia rất nặng, vì chiếu theo những điều A, B, C gì đấy trong Luật Hình thời đó dù câu chuyện chỉ có liên quan tới mỗi một quả trứng gà. Thậm chí, Thừa lại còn bình thêm: Tội của thằng Mỗ lớn hơn bởi vì nó thấy thanh niên kia nuốt trứng mà không cản, nhỡ anh ta trợn mắt mà mắc nghẹn, chết ngay trong nhà quan, có phải sẽ làm quan liên lụy trước phủ Chúa hay không. Tội của nó không những là che giấu tội phạm, mà còn là làm ngơ khi tiếp tay cho một người có chủ mưu tự sát!
Quan Khuê đọc xong, thở dài: "Hóa ra, lâu nay chuyện ta nghe những than phiền từ bên ngoài về thói những nhiễu và bức hại của kẻ làm việc trong công đường là có thật. Thế mới biết thói bạo hành bằng nhục hình và bức cung là quá đáng, và thói dùng ngôn từ xảo trá trong văn bản pháp luật là quá lắm!". Rồi chính ông đứng lên, mở rương, lấy quả trứng đã giấu trong đó từ hôm qua ra, đưa cho tất cả mọi người thấy: "Lỗi tại ta, người lấy trứng chính là ta... Ta xin lỗi tất cả mọi người nhưng cũng phải thấy, qua việc xét xử chỉ cỏn con này, sự thực nằm ở đâu...".
Sách không chép xem sau đó, mấy tên lính Lệ có thói quen đánh người kia cũng như xem viên Thừa lại ngồi giải quyết vụ việc theo kiểu xuẩn ngốc mà hấp tấp kia có bị sờ gáy hay không. Sách chỉ chép một cái kết không có hậu: Chính quan Khuê, do bức xúc vì chính phép thử tính công minh từ thuộc cấp của mình, đã treo ấn từ quan và sau đó, còn vào tận Phủ Liêu mà xin Chúa Trịnh cho mình về quê. Nghe bảo ông đã đem tất cả số trứng ấy chia hết cho những người hầu kẻ hạ bị pháp luật làm phiền vì câu chuyện này, lại thưởng cho thanh niên tự nhận là đã ăn cắp kia rất hậu. Chỉ có một câu do tác giả Lãng Nhân Phùng Tất Đắc ghi lại, là quan Phan Như Khuê đã thở dài thêm cái nữa: "Nếu cứ chiếu theo pháp luật mà xử như vừa rồi thì chính bọn quan Hành pháp mới là bọn đồ tể giết người!".
Đúng quá, đúng quá... Bèn chậc lưỡi mà nhớ đến vụ hai thiếu niên vì đói mà phải xơi mấy tháng tù vì chỉ trộm một ổ bánh baguette từ mấy năm trước, lại liên hệ sang chuyện tướng Vĩnh, tướng Hóa có trách nhiệm chống lưng trực tiếp trong vụ đánh bạc công nghệ cao tới hàng nghìn tỷ mà chỉ bị đề nghị một mức án có mấy năm. Lại nghĩ tới bao nhiêu bài báo ca ngợi tính cách tướng Vĩnh sau khi ông ta bị bắt, rồi bao nhiêu là oan sai thời nay, liên quan đến nhiều người... mà một số kẻ nhúng tay vào đó cứ vừa thấy bình yên cả về lương tâm lẫn trách nhiệm. Đành chờ xem câu chuyện liên quan đến một thành viên đi theo đoàn công cán chính thức sang Chile của Chủ tịch nước sẽ cho diễn tiến cuối cùng thế nào. Một câu chuyện đúng nghĩa là vô tiền khoáng hậu trong lịch sử ngành Ngoại giao cả thế giới.
Quả trứng gà đã bị thổi phồng lên thành quả trứng khủng long, là thứ mà không ai nhìn thấy... trừ các nhà khảo cổ học phương Tây. Thế nên ở xứ Việt, ngày xưa nó mới thành vật chứng, dẫu vô hình, để khép tội người oan!
