Last updated
Was this helpful?
Last updated
Was this helpful?
English below
Những cây cầu có tuổi đời trăm năm dưới triều đại nhà Nguyễn
Theo các Châu bản triều Nguyễn, có ba loại hình chủ yếu đó là: cầu đá, cầu ngói, cầu sắt.
Cầu đá là loại cầu không có mái che. Kiểu cầu này chỉ nhằm phục vụ nhu cầu đi lại của người dân, cầu được xây dựng hoàn toàn bằng đá: hai hàng cột trụ song song bằng đá để giữ cho cầu vững chắc, số cột trụ nhiều hay ít phụ thuộc vào chiều dài của cây cầu bắc qua sông.
Cầu ngói là loại cầu đặc sắc, nhiều tiện ích có từ thời Lê. Hiện nay ở một số địa phương ở nước ta vẫn còn loại cầu này: Chùa cầu ở Quảng Nam, cầu ngói Thanh Toàn ở Thừa Thiên Huế, cầu ngói Phát Diệm ở Ninh Bình, cầu ngói xã Hải Anh huyện Hải Hậu tỉnh Nam Định…
Cầu ngói tồn tại đến ngày nay chủ yếu mang tính biểu tượng và tính lịch sử văn hóa. Nhưng trong quá khứ những cây cầu này thực sự mang tính dân sinh rất cao, nó là nơi để nhân dân đi lại qua hai bên bờ sông được thuận lợi, là nơi tao nhân mặc khách đề thơ, là nơi nghỉ ngơi che chở nắng mưa cho những người qua lại mệt mỏi, lợi ích mà cây cầu này mang lại là rất lớn.
Cầu ngói có kiến trúc theo kiểu “thượng gia hạ kiều” (trên là nhà dưới là cầu). Phía trên là mái nhà được lợp bằng ngói âm dương đan xen vào nhau như vảy rồng, có tác dụng che mưa, nắng cho người qua lại, phía dưới là mặt cầu được làm bằng đá hoặc gỗ lim, mặt cầu có hình cong.
Hai bên mặt cầu thường có lan can để cho mọi người nghỉ ngơi, phía dưới thân cầu là những tấm ngang bằng đá hoặc gỗ lim nối các chân cột đối diện với nhau, có tác dụng làm bệ đỡ cho cầu, phía dưới cùng là những cột trụ có tác dụng để đỡ cầu thường được làm bằng đá, đầu cột ở trên có tác dụng đỡ thân cầu còn đầu cột dưới cắm xuống lòng sông. Trong Châu bản triều Nguyễn có nhiều văn bản về xây dựng và sửa loại cầu này.
Cầu sắt là một bước phát triển đột phá dưới triều Nguyễn (cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 với sự hiện diện của người Pháp). Ví dụ cầu Trường Tiền là một trong những công trình xây dựng lớn vào thời Nguyễn. Cây cầu này cùng với cầu Long Biên là hai cây cầu sắt đầu tiên của nước ta. Cầu Trường Tiền được xây dựng hoàn thành vào năm Thành Thái 11 (1899). Trong Châu bản triều Nguyễn có hai văn bản nói về việc chuẩn bị tiền và vật liệu để xây dựng cây cầu này.
Việc xây dựng cầu và sửa chữa cầu dưới triều Nguyễn được thực hiện dựa trên đề nghị, giám sát của các Bộ, các Viện trong triều đình, đồng thời, có sự tham gia giúp đỡ của các quan Công sứ Pháp và được sự phê chuẩn của vua.
Có ba khía cạnh để xác định việc xây dựng và sửa chữa cầu là: niên hạn cầu, kinh phí và mục đích xây dựng và sửa chữa cầu
Niên hạn cầu quy định về thời gian tồn tại chắc chắn của cây cầu, sau thời gian này thì cầu sẽ được tu sửa lại cho tốt hơn. Đây cũng là một cứ liệu để xác định độ bền và tuổi thọ của cây cầu. Niên hạn cầu là một thông tin quý báu mà rất ít tài liệu ghi lại được.
Nhiều Châu bản triều Nguyễn cho biết niên hạn cầu là ba mươi năm, cứ sau ba mươi năm thì tiến hành tu bổ, sửa chữa một lần, chẳng hạn như Châu bản Thành Thái tập 10, tờ 15 ghi về cây cầu ở tỉnh Quảng Nam: “Cầu đá ở thành trì bên ngoài kinh thành, bậc thềm làm bằng gạch đá, đá vôi, ban đầu xây dựng lấy niên hạn ba mươi năm vững chắc”.
Hay Châu bản Tự Đức tập 319, tờ 241 ghi về cầu Trường Lợi ở tỉnh Thừa Thiên Huế: “Chiếu theo lệ định xây dựng cầu, niên hạn ba mươi năm vững chắc. Nay kiểm tra cây cầu ấy đã tu bổ được 29 năm 9 tháng, đến nay chưa tới niên hạn, còn thiếu 3 tháng nữa”.
Những cây cầu này có niên hạn ba mươi năm, được xây dựng rất cẩn thận và chắc chắn, đây là điều rất quan trọng. Việc xây dựng và sửa chữa cầu thời Nguyễn cũng có sự chuẩn bị kĩ càng, giám sát chặt chẽ của các Bộ, các Viện, có quy củ, công phu và chuẩn mực.
Về kinh phí xây dựng và sửa chữa cầu, qua ghi chép của các Châu bản có thể thấy rằng, đa số kinh phí xây dựng các cầu được lấy ở kho ngân khố quốc gia và ngân khố các cục.
Châu bản Thành Thái tập 10, tờ 240 ghi về việc xây dựng cây cầu ở tỉnh Quảng Nam: “Kinh Khâm sứ đại thần bàn bạc, nghĩ nên giao số bạc cho tỉnh ấy nhận làm những cây cầu này, tỉnh ấy phái thuộc viên đi trước, cùng hợp đồng với huyện Hoà Vinh thuê thợ mua vật liệu, do quý quan chỉ thị xây dựng”.
Châu bản Thành Thái tập 49, tờ 194 ghi về việc xây dựng cầu Kiết ở An Tĩnh: “Tổng đốc, Bố chánh, Án sát các sảnh thự cùng quý Công sứ bàn bạc giao bạc ở cục Công để xây dựng cầu Kiết”.
Theo ZN
The Centuries-Old Bridges under the Nguyễn Dynasty
According to the Nguyễn Dynasty's official documents, there were three main types of bridges: stone bridges, tile bridges, and iron bridges. Stone bridges were simple structures without roofs, built solely for the purpose of facilitating travel across rivers. These bridges were constructed entirely of stone, with two parallel rows of stone pillars supporting the bridge's structure.
Tile bridges, on the other hand, were more elaborate structures that had been in use since the Lê Dynasty. Examples of these bridges can still be found in various locations throughout Vietnam, such as the Chùa Cầu in Quảng Nam, the Thanh Toàn tile bridge in Thừa Thiên Huế, and the Phát Diệm tile bridge in Ninh Bình.
These tile bridges have survived to the present day primarily as cultural and historical symbols. However, in the past, they played a vital role in the daily lives of local residents, serving as a means of crossing rivers, a place for poets to compose their works, and a shelter from the elements for weary travelers.
The design of tile bridges followed the "thượng gia hạ kiều" (upper house, lower bridge) style, with a tiled roof above and a stone or wooden bridge deck below. The bridge's surface was curved, and the sides were equipped with railings for pedestrians to rest.
The construction and repair of bridges during the Nguyễn Dynasty were carefully planned and supervised by government officials. The dynasty's official documents contain numerous records of bridge construction and repair projects, including the Trường Tiền Bridge, which was one of the largest construction projects of its time.
The construction of bridges during this period was often a collaborative effort between Vietnamese officials and French engineers. The process involved several stages, including planning, budgeting, and supervision.
There were three key aspects to bridge construction and repair during the Nguyễn Dynasty: the bridge's lifespan, budget, and purpose. The lifespan of a bridge referred to the period of time during which it was expected to remain safe and functional. This information is valuable for understanding the durability and longevity of bridges.
Many of the Nguyễn Dynasty's official documents indicate that the lifespan of bridges was typically set at 30 years. After this period, the bridge would be inspected and repaired as necessary. For example, a document from the Thành Thái period (1889-1907) states that a stone bridge in Quảng Nam Province was built with a lifespan of 30 years.
The budget for bridge construction and repair was typically allocated from the national treasury or local government funds. The process of allocating funds was carefully managed and supervised by government officials.
In conclusion, the construction and repair of bridges during the Nguyễn Dynasty were carefully planned and executed, with a focus on durability, safety, and functionality. These bridges played a vital role in the daily lives of local residents and continue to serve as important cultural and historical symbols today
